Đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật nghiêm trọng tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Điều đáng lo ngại là không ít trường hợp đột quỵ xảy ra trong lúc ngủ mà người bệnh không hề hay biết. Khi tỉnh dậy vào buổi sáng, một số dấu hiệu bất thường ở vùng đầu có thể là cảnh báo nguy hiểm, báo hiệu cơn đột quỵ đã âm thầm xuất hiện trong đêm. Việc nhận diện sớm các triệu chứng này là yếu tố then chốt giúp cứu sống người bệnh và hạn chế tối đa di chứng để lại.
Vì sao đột quỵ thường xảy ra vào sáng sớm?
Các nghiên cứu y khoa cho thấy, thời điểm từ 5 giờ đến 8 giờ sáng là lúc tỷ lệ đột quỵ xảy ra cao nhất. Sự thay đổi sinh lý trong cơ thể sau giấc ngủ dài – bao gồm huyết áp tăng đột ngột, độ nhớt máu tăng do mất nước, và sự giải phóng hormone cortisol – làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc vỡ mạch máu. Những yếu tố này đặc biệt nguy hiểm đối với người có bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu hoặc xơ vữa động mạch.
Dưới đây là 6 dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ có thể xuất hiện ngay sau khi thức dậy:
1. Tê yếu hoặc liệt nửa người
Một trong những biểu hiện phổ biến và dễ nhận thấy nhất là cảm giác tê, yếu hoặc không thể vận động một bên cơ thể, bao gồm tay, chân hoặc mặt. Nhiều bệnh nhân tỉnh dậy trong tình trạng méo miệng, không thể giơ tay lên cao hoặc cảm giác cứng đờ một nửa người. Đây là dấu hiệu rõ rệt cho thấy vùng não điều khiển vận động đã bị tổn thương do thiếu máu hoặc chảy máu.
Một nghiên cứu đăng tải trên Stroke and Vascular Neurology chỉ ra rằng hơn 70% các ca đột quỵ xảy ra trong lúc ngủ đều có triệu chứng liệt nửa người khi tỉnh dậy. Nếu phát hiện tình trạng này, cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để tranh thủ "giờ vàng" điều trị.
2. Rối loạn ngôn ngữ
Sau khi thức dậy, nếu bạn gặp tình trạng nói lắp, nói ngọng, dính chữ hoặc không thể nói thành câu có nghĩa – rất có thể vùng não kiểm soát ngôn ngữ đã bị ảnh hưởng.
Đột quỵ có thể gây tổn thương đến các trung tâm ngôn ngữ trên não, dẫn đến hai dạng rối loạn chính: mất khả năng diễn đạt (không thể nói thành lời) và mất khả năng tiếp nhận (không hiểu lời người khác nói). Những biểu hiện này thường bị nhầm lẫn với mệt mỏi sau giấc ngủ nhưng nếu kéo dài hoặc xuất hiện đồng thời với các triệu chứng khác, cần đặc biệt chú ý.
3. Đau đầu dữ dội, đột ngột
Không giống như các cơn đau đầu thông thường, đau đầu do đột quỵ thường xuất hiện đột ngột, cảm giác như có “búa bổ vào đầu”, đôi khi đi kèm với buồn nôn, ói mửa hoặc rối loạn ý thức.
Theo Bệnh viện Đa khoa Massachusetts, triệu chứng này thường liên quan đến đột quỵ xuất huyết – tình trạng vỡ mạch máu trong não gây chảy máu nội sọ. Người bệnh cần được cấp cứu khẩn cấp để ngăn chặn tổn thương não lan rộng.
4. Hoa mắt, chóng mặt và mất thăng bằng
Đột quỵ ở vùng tiểu não hoặc thân não có thể gây ra cảm giác hoa mắt, chóng mặt dữ dội, đi không vững hoặc mất thăng bằng ngay khi mới rời khỏi giường. Một số trường hợp còn có biểu hiện loạng choạng, không kiểm soát được động tác, dễ bị ngã mà không rõ nguyên nhân.
Tạp chí Neurology khuyến cáo không nên nhầm lẫn các triệu chứng này với rối loạn tiền đình thông thường, đặc biệt nếu đi kèm với biểu hiện yếu liệt hoặc nói khó.
5. Thị lực suy giảm đột ngột
Sáng thức dậy và cảm thấy mắt mờ, nhìn đôi, mất thị lực một bên hoặc cả hai mắt – rất có thể là dấu hiệu đột quỵ đang tiến triển. Nguyên nhân do dòng máu đến khu vực thị giác bị gián đoạn, khiến mắt không nhận đủ oxy.
Khoảng 10% người bị đột quỵ có triệu chứng về thị giác, theo British Medical Journal. Tình trạng này thường xuất hiện đột ngột và có thể thoáng qua trong vài phút, nhưng tuyệt đối không nên xem nhẹ.
6. Lú lẫn, mất định hướng
Không ít trường hợp đột quỵ biểu hiện bằng thay đổi nhận thức như lú lẫn, mất phương hướng, không nhớ được ngày tháng hoặc không nhận ra người quen. Điều này đặc biệt phổ biến ở người cao tuổi và dễ bị nhầm với các bệnh lý khác như sa sút trí tuệ hoặc rối loạn giấc ngủ.
Tình trạng này xuất hiện khi não thiếu oxy, ảnh hưởng đến vùng kiểm soát trí nhớ và nhận thức. Nếu thấy bản thân hoặc người thân có dấu hiệu bất thường về tâm thần sau khi ngủ dậy, hãy thận trọng và đưa đi kiểm tra càng sớm càng tốt.
Khi nào cần gọi cấp cứu?
Ngay khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào nêu trên, dù chỉ thoáng qua hoặc nhẹ, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức. Việc điều trị trong “giờ vàng” – tức trong vòng 3 đến 6 giờ từ khi xuất hiện triệu chứng – là yếu tố quyết định khả năng phục hồi hoặc tàn tật suốt đời.
Cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả
- Kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu thông qua kiểm tra sức khỏe định kỳ.
- Duy trì lối sống lành mạnh: ăn uống hợp lý, ngủ đủ giấc, không hút thuốc, hạn chế rượu bia.
- Tập thể dục thường xuyên: ít nhất 30 phút mỗi ngày để cải thiện tuần hoàn.
- Uống đủ nước, nhất là trước khi ngủ và sau khi thức dậy để tránh tình trạng máu đặc.
