Những năm gần đây, phim remake liên tục xuất hiện trên màn ảnh rộng nước nhà với nhiều thể loại khác nhau từ tình cảm, hài hước cho đến kinh dị hay hành động. Nhiều tác phẩm remake không chỉ gặt hái thành công về mặt doanh thu mà còn được giới chuyên môn đánh giá cao.
Tuy nhiên, đi kèm với những điều trên là không ít tranh cãi vẫn chưa được ngã ngũ. Nhiều ý kiến cho rằng sự xuất hiện thường xuyên của các bộ phim remake có thể khiến cho điện ảnh Việt Nam tự trói mình trong vùng an toàn và tính sáng tạo cũng như nguyên bản sẽ ngày càng bị mai một. Vậy phim remake có thật sự đang giúp cho điện ảnh Việt Nam đi lên hay nó là một “con dao hai lưỡi” làm tổn hại đến sự phát triển về lâu về dài?
Khái niệm phim điện ảnh remake ở Việt Nam được công chúng biết đến và quan tâm mạnh mẽ sau sự thành công ấn tượng của Em Là Bà Nội Của Anh ra rạp vào năm 2015. Em Là Bà Nội Của Anh được remake từ tác phẩm Miss Granny (Ngoại Già Tuổi Đôi Mươi) của điện ảnh Hàn Quốc ra mắt vào năm 2014. Đây là một trong những bộ phim ăn khách nhất trong lịch sử điện ảnh xứ sở kim chi với hơn 8,65 triệu vé được bán ra.
Cũng giống như bản gốc thì Em Là Bà Nội Của Anh cũng thắng lớn về mặt doanh thu, khi thu về tới 102 tỷ đồng và là bộ phim ăn khách nhất của Việt Nam năm 2015. Không chỉ vậy mà tác phẩm này còn là phim điện ảnh có doanh thu cao nhất của Việt Nam trong gần 3 năm, trước khi bị Em Chưa 18 vượt qua vào năm 2018. Em Là Bà Nội Của Anh thật sự đã tạo nên tiếng vang lớn cho điện ảnh nước nhà khi đó với doanh thu kỷ lục và khiến cho thể loại “hài nhảm” đang thịnh hành bị lu mờ dần dần để rồi không còn chỗ đứng trên màn ảnh rộng nữa.
Thời gian sau đó thì phim remake đã xuất hiện thường xuyên hơn trong mảng điện ảnh Việt Nam với tần suất gần như là năm nào cũng có. Một số tác phẩm remake nổi bật có thể kể đến như Tháng Năm Rực Rỡ (2018), Tiệc Trăng Máu (2020), Nghề Siêu Dễ (2022)... Những bộ phim này đều có được doanh thu khả quan từ phòng vé và sự đón nhận tích cực từ các nhà chuyên môn với nhiều nhận xét có cánh về việc kịch bản được chỉnh sửa phù hợp hay diễn xuất ấn tượng từ dàn diễn viên.
Thế nhưng, bên cạnh những bộ phim remake thành công kể trên thì cũng có không ít tác phẩm không tạo được tiếng vang như mong đợi và trở nên nhạt nhòa. Đơn cử như Sắc Đẹp Ngàn Cân (bản gốc 200 Pounds Beauty của Hàn Quốc), Yêu Đi Đừng Sợ (bản gốc Spellbound của Hàn Quốc), Kế Hoạch Đổi Chồng (bản gốc A Boyfriend For My Wife của Argentina)... Từ những tác phẩm thất bại đó mà nhiều người yêu thích điện ảnh nước nhà bắt đầu lo ngại về sự ảnh hưởng của phim remake đến sự sáng tạo, tính nguyên bản và chiều sâu cho môn nghệ thuật thứ 7 của Việt Nam.
Có nhiều lý do để các nhà làm phim Việt Nam thích mua bản quyền kịch bản phim thành công của nước ngoài về để remake tạo ra phiên bản của chính mình. Đầu tiên phải kể đến tính an toàn về thương hiệu và có sẵn lợi thế về mặt truyền thông. Thay vì phải tốn nhiều kinh phí cho việc PR, quảng cáo một bộ phim điện ảnh với kịch bản gốc thì một bộ phim remake cùng kịch bản nổi tiếng có sẵn từ phiên bản gốc sẽ dễ dàng nhận được sự chú ý cũng như quan tâm từ khán giả hơn. Điều này cũng phần nào phù hợp với thị hiếu của khán giả Việt Nam những năm gần đây, khi một số lượng không nhỏ trong số họ đã không còn quá mặn mà hay tin tưởng vào phim điện ảnh Việt Nam với kịch bản gốc nữa.
Nhắc đến chuyện kịch bản gốc thì đây cũng là một trong những lý do tạo nên xu hướng phim remake ở Việt Nam. Từ lâu, kịch bản đã luôn là một vấn đề được đem ra bàn luận sôi nổi mỗi khi nhắc đến những thứ làm cản trở sự phát triển của điện ảnh nước nhà. Kịch bản gốc của điện ảnh Việt Nam không chỉ hiếm hoi về số lượng mà chất lượng của nó cũng không hề cao một chút nào. Như vậy thì phim remake chính là cứu cánh cho sự khủng hoảng này với số lượng dồi dào và chất lượng kịch bản cũng đã phần nào được đảm bảo với sự thành công ở quê nhà của các bộ phim đó.
Dù phim remake mang đến sự an toàn về thương hiệu và giải quyết được bài toán kịch bản, nhưng điều đó không có nghĩa là nó không gặp phải những vấn đề gây tranh cãi. Thực tế cho thấy, không phải phim remake nào cũng thành công và không ít tác phẩm đã bị chỉ trích vì nhiều lý do khác nhau.
Trước hết, một trong những vấn đề lớn nhất của phim remake tại Việt Nam là chất lượng không đồng đều. Có những bộ phim được đầu tư bài bản, giữ được tinh thần của bản gốc nhưng vẫn có dấu ấn riêng, tuy nhiên, không ít trường hợp chỉ đơn thuần là một bản sao mờ nhạt, bê nguyên kịch bản gốc mà không có sự sáng tạo nào đáng kể. Ví dụ như các cái tên Yêu Đi Đừng Sợ, 100 Ngày Bên Em hay Yêu Em Bất Chấp. Ngay cả một tác phẩm thành công như Tiệc Trăng Máu cũng tạo ra tranh cãi, khi có ý kiến cho rằng đạo diễn Nguyễn Quang Dũng đã thực hiện lại gần như là y nguyên các phân đoạn của Intimate Strangers (Người Quen Xa Lạ) - một phiên bản remake khác từ kịch bản gốc Perfetti Sconosciuti (Người Lạ Hoàn Hảo) của điện ảnh Italy. Điều này khiến cho khán giả cảm thấy nhàm chán, thậm chí tạo ra cảm giác so sánh bất lợi khi phiên bản Việt không thể vượt qua được cái bóng quá lớn của bản gốc.
Việc lạm dụng phim remake còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của điện ảnh Việt Nam về lâu về dài. Nếu các nhà làm phim chỉ tập trung vào việc mua lại những kịch bản đã thành công thay vì tìm tòi, sáng tạo hoặc phát triển nội dung mới, điều đó có thể khiến điện ảnh nước nhà “giậm chân tại chỗ” và không có bước tiến đột phá. Chỉ mãi đi sau như thế, liệu điện ảnh Việt Nam có cơ hội vươn xa hay sẽ mãi mãi chỉ là phiên bản thứ hai, thứ ba, thứ tư của các nền điện ảnh quốc tế khác?
Ngoài ra, việc remake không phải lúc nào cũng phù hợp với bối cảnh văn hóa Việt Nam. Một số bộ phim, dù rất thành công ở nước ngoài, nhưng khi được Việt hóa lại gặp khó khăn trong việc chuyển thể bối cảnh, cách hành xử nhân vật hay yếu tố văn hóa. Điều này khiến cho nhiều phim remake trở nên gượng gạo, thiếu tự nhiên và không tạo được sự đồng cảm với khán giả trong nước.
Ví dụ như ở bản gốc ATM: Er Rak Error (ATM: Lỗi Tình Yêu), môi trường ngân hàng được thể hiện rất phóng khoáng, với cách cư xử giữa sếp và nhân viên mang tính hài hước, thoải mái. Trong khi đó tại Việt Nam, văn hóa công sở thường có sự tôn ti trật tự rõ ràng hơn, thế nên bối cảnh văn phòng ngân hàng trong Bạn Gái Tôi Là Sếp bị đánh giá là không phản ánh đúng thực tế làm việc ở nước ta. Chưa kể ác tình huống hài hước trong bản gốc được xây dựng dựa trên phong cách hài hước đặc trưng của người Thái, khi chuyển sang Việt Nam, một số đoạn lại bị làm quá và thiếu tự nhiên.
Để phim remake thực sự tạo được dấu ấn riêng trong lòng khán giả, không trở thành một phiên bản “sao chép lỗi”, các nhà làm phim cần có các chiến lược phù hợp. Chọn lọc kịch bản phù hợp với thị hiếu và văn hóa Việt Nam là điều đầu tiên cần làm. Do những khác biệt về văn hóa và xã hội, thế nên không phải kịch bản nào thành công ở nước ngoài cũng có thể chuyển thể phù hợp và thành công sang phiên bản Việt Nam. Các nhà làm phim nước nhà sẽ không thể nào làm được phiên bản Việt Nam của Gangubai Kathiawadi - một tác phẩm về một “tú bà” có ảnh hưởng trong xã hội Ấn Độ, do đây là một nhân vật có thật của đất nước họ và nội dung phim cũng có quá nhiều khác biệt đi kèm là đề tài nhạy cảm quá mức với xã hội Việt Nam. Ngược lại với sự yêu thích về đề tài gia đình thì sẽ không bất ngờ lắm, nếu trong tương lai Việt Nam làm lại kịch bản How To Make Millions Before Grandma Dies (Gia Tài Của Ngoại) và có được thành công như phiên bản gốc.
Remake có nghĩa là “làm lại” chứ không phải copy - “sao chép”, thế nên một bộ phim remake cần có sự sáng tạo để phù hợp với thị trường Việt Nam. Với “cái sườn” có sẵn thì các nhà làm phim nước nhà cần thêm thắt những tình tiết mới hoặc cách khai thác nhân vật khác với bản gốc để mang dấu ấn riêng. Góc nhìn và phong cách kể chuyện cũng nên thay đổi để tạo cảm giác tươi mới, thay vì cố gắng “lặp lại” bản gốc một cách rập khuôn. Thay đổi cái kết, thêm nhân vật phụ có chiều sâu hơn hoặc điều chỉnh nhịp phim cho phù hợp với gu thưởng thức của khán giả Việt là những điều nên có mà các nhà làm phim cần chú ý nếu như bắt tay vào thực hiện một tác phẩm remake.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng và cũng là điều không chỉ phim remake mà cả phim điện ảnh kịch bản gốc cũng cần để tâm chính là lựa chọn diễn viên cho thật phù hợp. Kịch bản có chuyển thể tốt đến đâu nhưng diễn xuất gượng gạo, không phù hợp, không đủ chiều sâu cũng có thể làm cho bộ phim không tạo được tiếng vang như mong đợi. Em Là Bà Nội Của Anh hay Tiệc Trăng Máu có thể đã không thành công đến như vậy, nếu như không có màn trình diễn hợp vai và tuyệt vời của Miu Lê, Thái Hòa, Hồng Ánh, Kiều Minh Tuấn hay Thu Trang.
Phim remake đúng là “con dao hai lưỡi” bởi nếu làm tốt, nó có thể giúp điện ảnh Việt Nam tiếp cận khán giả dễ dàng hơn, nhưng nếu hời hợt, qua loa nó sẽ gây thất vọng và làm khán giả ngày một mất niềm tin vào điện ảnh nước nhà. Các nhà làm phim không nên chỉ dựa vào danh tiếng bản gốc mà phải sáng tạo để giữ chân khán giả. Khi được thực hiện đúng cách, phim remake có thể trở thành “trợ thủ đắc lực” cho sự phát triển của điện ảnh Việt Nam.
Bình
