Giới khảo cổ quốc tế những ngày qua xôn xao trước thông tin Ai Cập vừa ghi nhận một phát hiện mang tính bước ngoặt tại thành phố cổ Tanis. Một kho tượng tùy táng với 225 hiện vật chế tác tinh xảo được tìm thấy nguyên vẹn bên trong một lăng mộ hoàng gia khoảng 3.000 năm tuổi. Điều gây chấn động là lăng mộ hoàn toàn không có thi hài.
Theo nhóm nghiên cứu, những bức tượng này được sắp đặt theo mô thức ngôi sao và thành các hàng ngang tuyệt đối chính xác, cho thấy đây là một nghi lễ táng tục được chuẩn bị kỹ lưỡng và gần như không bị xâm hại trong gần ba thiên niên kỷ. Hơn một nửa trong số đó mang hình dáng nữ giới – đặc điểm hiếm thấy trong lăng mộ hoàng gia – mở ra nhiều góc nhìn mới về phong tục mai táng trong Thời kỳ Trung gian Thứ ba của Ai Cập cổ.
Đáng chú ý, các ký hiệu hoàng gia trên những tượng “người hầu thu nhỏ” cho thấy lăng mộ này thuộc về Pharaoh Shoshenq III, người trị vì từ năm 830 đến 791 trước Công nguyên. Nơi an táng thật sự của ông từng là bí ẩn khiến nhiều thế hệ Ai Cập học băn khoăn. Việc phát hiện một lăng mộ trống mang tên ông khiến giả thuyết về sự gián đoạn quyền lực hoặc biến động chính trị thời bấy giờ thêm phần rõ nét.
Nhà Ai Cập học Pháp Frédéric Payraudeau chia sẻ tại Paris rằng phát hiện này “gây sửng sốt”, nhất là khi một lăng mộ khác trong khu vực và chiếc quách lớn nhất tại đây đều khắc tên Shoshenq III. “Vậy tại sao pharaoh không được chôn ở đó?” – ông đặt vấn đề.
Theo các chuyên gia, Shoshenq III trị vì trong thời kỳ Ai Cập rơi vào chia rẽ, nội chiến đẫm máu giữa Thượng và Hạ Ai Cập, nhiều phe phái tranh giành vương quyền. Không loại trừ khả năng việc kế vị thất bại, dẫn tới việc ông không được an táng tại lăng mộ đã chuẩn bị. Một phỏng đoán khác cho rằng di hài của ông có thể đã được di dời sau này để tránh nạn trộm mộ.
Lăng mộ đá vôi này từng được nhà khảo cổ Pierre Montet phát hiện năm 1939, nằm sát đền thờ thần Amun. Dù bị trộm phá từ thời cổ đại, buồng lớn nhất vẫn còn quan tài đá granite của Pharaoh Osorkon II thuộc Vương triều thứ 22. Những phòng còn lại chứa nhiều di vật hoàng gia nhưng chưa từng ghi nhận phát hiện nào tương đương với bộ tượng tùy táng mới khai quật.
Nhóm khảo cổ cho biết họ mất 10 ngày làm việc liên tục, thậm chí xuyên đêm, để di chuyển toàn bộ 225 tượng trong điều kiện bảo tồn nghiêm ngặt. Các hiện vật sau khi nghiên cứu sẽ được trưng bày tại bảo tàng Ai Cập, mở ra cơ hội quý hiếm để công chúng tiếp cận văn hóa tang lễ hoàng gia thời kỳ này.
Theo các chuyên gia, ngoại trừ mộ vua Tutankhamun được phát hiện năm 1922 tại Luxor, chưa từng có một khai quật tương tự tại Thung lũng các vị Vua hay các khu mộ hoàng gia khác, do phần lớn đã bị trộm phá qua nhiều thời đại.
Phát hiện tại Tanis vì vậy được đánh giá là một trong những sự kiện khảo cổ quan trọng nhất kể từ thập niên 1940, hứa hẹn bổ sung những mảnh ghép mới cho bức tranh lịch sử đầy biến động của Ai Cập cổ đại.
