Từ năm 2025, cùng với nhiều thay đổi trong quản lý cư trú, việc đăng ký thường trú trở thành nghĩa vụ quan trọng mà mỗi công dân cần nắm rõ. Nếu không thực hiện đúng quy định, người dân có thể bị xử phạt hành chính từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Dưới đây là 7 trường hợp cụ thể bắt buộc phải đăng ký thường trú để tránh rủi ro pháp lý và bảo đảm quyền lợi hợp pháp.
1. Chuyển đến chỗ ở hợp pháp thuộc sở hữu của mình
Theo Luật Cư trú 2020, khi công dân đã đăng ký thường trú nhưng sau đó chuyển đến một nơi ở hợp pháp mới thuộc quyền sở hữu, họ phải đăng ký thường trú tại địa chỉ mới trong vòng 12 tháng kể từ ngày đủ điều kiện.
Quy định này nhằm bảo đảm thông tin cư trú chính xác, phục vụ quản lý dân cư cũng như quyền lợi của chính chủ sở hữu trong các giao dịch pháp lý sau này.
2. Đăng ký thường trú khi ở nhờ, thuê hoặc mượn nhà người khác
Trường hợp công dân sinh sống tại nơi ở hợp pháp không thuộc quyền sở hữu của mình, vẫn có thể đăng ký thường trú nếu:
- Được chủ sở hữu nhà và chủ hộ đồng ý.
- Bảo đảm diện tích tối thiểu theo quy định HĐND cấp tỉnh (không thấp hơn 8m² sàn/người).
- Ngoài ra, có những tình huống đặc thù được pháp luật cho phép:
- Vợ chồng về ở chung; con cái về ở với cha mẹ, hoặc cha mẹ về ở với con.
- Người cao tuổi, người khuyết tật, người mất khả năng lao động được phép ở cùng thân nhân.
- Người chưa thành niên về ở với ông bà, anh chị em ruột hoặc người giám hộ hợp pháp.
3. Đăng ký thường trú tại cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng
Một số đối tượng có thể đăng ký thường trú ngay tại cơ sở tôn giáo hoặc tín ngưỡng nếu đáp ứng điều kiện:
- Người hoạt động tôn giáo được bổ nhiệm, phong phẩm hoặc điều chuyển đến.
- Người đại diện hoặc ban quản lý cơ sở tín ngưỡng.
- Trẻ em, người khuyết tật, người không nơi nương tựa được cơ sở tôn giáo đồng ý chăm sóc.
- Điều này giúp đảm bảo quyền cư trú cho những người gắn bó, sinh hoạt lâu dài tại các cơ sở tôn giáo.
4. Sống trên phương tiện di chuyển
Với những người làm nghề hoặc sinh sống trên phương tiện như tàu, thuyền, xe…, pháp luật cho phép đăng ký thường trú tại chính phương tiện đó nếu:
- Là chủ phương tiện hoặc được chủ phương tiện đồng ý.
- Phương tiện đã đăng ký, đăng kiểm hợp pháp hoặc có xác nhận của UBND xã nơi neo đậu thường xuyên.
- Có văn bản xác nhận của UBND xã về việc sử dụng phương tiện để ở lâu dài.
5. Người được chăm sóc tại cơ sở trợ giúp xã hội
Công dân đang sinh sống và được nuôi dưỡng, trợ giúp tại các cơ sở trợ giúp xã hội có thể đăng ký thường trú tại cơ sở này nếu được người đứng đầu đồng ý.
Trong trường hợp được hộ gia đình nhận chăm sóc, người dân cũng có thể đăng ký thường trú tại hộ đó khi có sự chấp thuận của chủ hộ và chủ sở hữu chỗ ở.
6. Người chưa thành niên đăng ký thường trú
Theo luật, việc đăng ký thường trú của người dưới 18 tuổi cần có sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ. Trường hợp đặc biệt, nếu Tòa án quyết định nơi cư trú thì việc đăng ký phải thực hiện theo phán quyết của Tòa.
Quy định này nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em, đồng thời tránh các tranh chấp cư trú sau này.
7. Các trường hợp đặc biệt theo luật định
Ngoài các nhóm trên, pháp luật cũng cho phép đăng ký thường trú trong những tình huống đặc thù như:
- Người đại diện cơ sở tín ngưỡng, người trực tiếp quản lý hoạt động tôn giáo.
- Người được chủ hộ hoặc cơ sở tín ngưỡng đồng ý cho đăng ký để quản lý, duy trì hoạt động tín ngưỡng.
Không đăng ký thường trú có thể bị phạt đến 1 triệu đồng
Theo Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, công dân vi phạm quy định về đăng ký thường trú, tạm trú, khai báo tạm vắng có thể bị phạt:
- Từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với hành vi không đăng ký đúng quy định.
- Ngoài ra, còn áp dụng với các vi phạm như không tách hộ, không điều chỉnh thông tin cư trú, không thông báo lưu trú.
- Việc chậm trễ đăng ký không chỉ bị xử phạt mà còn có thể ảnh hưởng đến quyền lợi về an sinh xã hội, hộ khẩu, nhập học, vay vốn và các thủ tục pháp lý khác.
