Theo baoquocte, Cô Ahn, 33 tuổi, sống tại Seoul (Hàn Quốc), gần như không bước ra khỏi nhà suốt mười năm qua. Cô chỉ quanh quẩn ở khu vực trong nhà, ít giao tiếp, chỉ trò chuyện với mẹ. Giấc mơ trở thành dược sĩ tan vỡ khi cô không thể kham nổi chi phí học tập, rơi vào trầm cảm và sống lặng lẽ trong căn phòng tối.
Trường hợp của anh Kwon, 37 tuổi, là một ví dụ khác. Là lập trình viên từng có năm năm kinh nghiệm tại Ulsan, anh chuyển đến Seoul tìm cơ hội mới. Tuy vậy, sau hai công việc không như mong đợi, anh rơi vào trầm cảm và sống khép kín suốt ba năm, chỉ ra ngoài khi thực sự cần thiết.
Ngươi trẻ tự cô lập mình
Theo Korea Times, không chỉ có cô Ahn hay anh Kwon, tại Hàn Quốc có khoảng 540.000 người trẻ trong độ tuổi 19-34 đang sống cô lập về mặt xã hội và kinh tế. Hiện tượng “hikikomori” (người trẻ tự cô lập mình khỏi xã hội, không học, không làm, không giao tiếp từ sáu tháng trở lên) vốn được cho là xuất phát từ Nhật Bản giờ đây hiện hữu tại xứ kim chi, khi giới trẻ ngày càng thu mình khỏi thế giới bên ngoài.
Theo Viện Y tế và các vấn đề xã hội Hàn Quốc, năm 2021, 5% thanh niên từ 19-34 tuổi thuộc nhóm “sống rút lui”. Trong số này, 45,6% không thể đưa ra lý do rõ ràng cho tình trạng của mình, phản ánh bản chất phức tạp và khó nắm bắt của hiện tượng. Một tỷ lệ lớn những người khác viện dẫn thất bại trong việc làm, hệ quả trực tiếp của tình trạng xã hội coi trọng bằng cấp và sự thành đạt.
Cục Thống kê Hàn Quốc nêu con số tỷ lệ việc làm của người trẻ từ 15-29 tuổi chỉ đạt 46,2% trong tháng 5/2025, đánh dấu tháng thứ 13 liên tiếp giảm. Đáng chú ý, số thanh niên cho biết “chỉ đang nghỉ ngơi” đã tăng lên đến 421.000 người, cao hơn 20.000 so với cùng kỳ năm trước.
Trước thực trạng đó, một số mô hình hỗ trợ đã được triển khai nhằm giúp người trẻ tái hòa nhập xã hội, nổi bật có trung tâm Dudug ở Seoul thành lập năm 2022 dưới sự tài trợ từ chính quyền thành phố. Người sáng lập trung tâm Lee Eun-ae cho rằng, định nghĩa thành công quá khắt khe khiến nhiều người trẻ cảm thấy thất bại, dẫn đến xu hướng tự rút lui. Khi thời gian sống khép kín kéo dài, họ dễ rơi vào trầm cảm và khó hòa nhập trở lại.
Trong khi mỗi trung tâm chỉ hỗ trợ được từ 500-1.000 người, thì riêng Seoul đã có tới 130.000 trường hợp sống khép kín. Theo bà Lee, giải pháp không thể chỉ là mở thêm trung tâm hỗ trợ mà cần những hoạt động cộng đồng thân thiện, không phán xét để giúp họ từng bước quay lại cuộc sống bình thường.
Trào lưu “người chuột” (rat people) đang lan rộng
Theo Channel News Asia, ở Trung Quốc, trào lưu “người chuột” (rat people) đang lan rộng như một biểu hiện mới của cách sống này. Thuật ngữ trên mô tả những người có lối sống như chuột: Thức đêm, tránh ánh sáng, không mục tiêu, không tương tác xã hội. Họ lướt mạng, xem phim, mua sắm online cả ngày, thức dậy sau 11h trưa và chỉ ra khỏi giường khi cần ăn bữa đầu tiên lúc chiều.
Dù ban đầu chỉ mang tính hài hước, “người chuột” đang thu hút sự đồng cảm mạnh mẽ của giới trẻ Trung Quốc cả trong và ngoài nước. Nhiều du học sinh, như Pu Yiqin tại Anh, ghi lại cuộc sống khép kín của mình trên Xiaohongshu như một cách “tự dìm hài hước” vừa phản kháng nhẹ nhàng, vừa tìm sự đồng cảm trong cộng đồng mạng.
Phó Giáo sư Kuang Xianwen (Đại học Giao thông Tây An) nhận định, thế hệ Gen Z đang rơi vào trạng thái “mất hy vọng dù đã nỗ lực hết mình”. Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp tại Trung Quốc trong tháng 4/2024 lên tới 15,8%, trong khi số sinh viên tốt nghiệp đạt mức kỷ lục 12,22 triệu người. Thực trạng này khiến nhiều bạn trẻ dần mất niềm tin vào mối liên hệ giữa nỗ lực cá nhân và thành công trong cuộc sống.
Hệ quả là những trào lưu như “nằm thẳng” (tang ping) - từ chối cạnh tranh, sống tối giản ngày càng lan rộng. “Người chuột” được xem như bước tiến hóa của “nằm thẳng”, không chỉ rút lui khỏi áp lực, họ chọn biến mất khỏi “radar xã hội”.
Tuy nhiên, theo giảng viên Yuan Yuan (Đại học Giao thông Tây An), sự giễu cợt bản thân trong trào lưu này không hẳn là biểu hiện của sự buông xuôi hoàn toàn. Đó còn là cách để người trẻ chống chọi với cảm giác bất lực, tìm kiếm chút nhẹ nhõm trong thế giới ngột ngạt.
Hội chứng “Nằm yên” lan rộng ở châu Á - không học, không làm, cũng không tham gia đào tạo nghề
Không riêng Hàn Quốc và Trung Quốc, các nước châu Á khác cũng đang chứng kiến sự gia tăng các hiện tượng như NEET (không học, không làm, cũng không tham gia đào tạo nghề).
Tại Nhật Bản, theo một khảo sát của Viện Nghiên cứu Nhật Bản được báo China Daily trích dẫn, chỉ có 30% thanh niên tin rằng, việc thăng tiến trong sự nghiệp là điều quan trọng. Thay vào đó, nhiều người trẻ chọn ưu tiên những công việc mang lại ý nghĩa và niềm vui cho bản thân khi làm việc. Điều này phản ánh sự thay đổi trong nhận thức thế hệ về giá trị công việc.
Tại Singapore, có tới 17.000 thanh niên trong độ tuổi từ 15-24 được xếp vào nhóm NEET. Con số này chưa chiếm tỷ lệ quá lớn nhưng cho thấy hiện tượng đang lan sang cả những quốc gia có nền kinh tế phát triển và hệ thống giáo dục tiên tiến.
Báo cáo về tình hình lao động và việc làm quý I/2025 của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy, tại Việt Nam có hơn 1,35 triệu thanh niên (15-24 tuổi) thuộc nhóm NEET, chiếm 10,4% dân số trẻ, tăng hơn 84.000 người so với quý trước. Con số đặc biệt cao ở khu vực nông thôn (11,7%) và đang tăng lên cùng xu hướng dân số già hóa nhanh chóng.
Tình trạng này dẫn đến nghịch lý: Dân số đang già, còn lực lượng lao động trẻ lại bị bỏ lỡ. Một bộ phận thanh thiếu niên sống cùng cha mẹ, không có định hướng rõ ràng, trong khi một số khác chìm vào thế giới ảo hoặc sống tạm bợ nhờ các khoản vay online, rơi vào vòng luẩn quẩn nợ nần, bấp bênh.
Các chuyên gia cảnh báo, nếu không có giải pháp toàn diện từ giáo dục nghề nghiệp, hỗ trợ tâm lý đến cải thiện điều kiện thị trường lao động, nhiều quốc gia sẽ bỏ lỡ “cửa sổ cơ hội nhân khẩu học”.
Khi nhóm người trẻ trên không thể trở thành lực lượng lao động có năng lực, họ không chỉ mất phương hướng cá nhân mà còn trở thành gánh nặng cho an sinh xã hội trong tương lai.
Trước làn sóng sống khép kín lan rộng trong giới trẻ châu Á, điều cần làm không chỉ là giúp đỡ từng cá nhân, mà còn phải thay đổi cách xã hội vận hành.
Bên cạnh việc cập nhật dữ liệu và dạy kỹ năng thực tế, con người cần nhìn lại cách đánh giá thành công, để tạo ra một môi trường phát triển linh hoạt, phù hợp với khả năng và hoàn cảnh của mỗi cá nhân.
Một xã hội tốt không phải là nơi ai cũng thành đạt, mà là nơi dù vấp ngã, người ta vẫn có cơ hội để đứng dậy và đi tiếp.
