“Vàng đen” vùng cao: Loài gia vị đắt thứ ba thế giới
Bạch đậu khấu – hay còn gọi là xác khấu, đới xác khấu – là một loại cây thuộc họ Gừng (Zingiberaceae), mọc chủ yếu tại các vùng núi cao như Lào Cai, Cao Bằng. Dù không phổ biến trong đời sống thường nhật của đại đa số người Việt, nhưng đây lại là một trong ba loại gia vị đắt đỏ nhất thế giới, chỉ đứng sau nghệ tây và vani.
Theo nền tảng dữ liệu nông sản toàn cầu Tridge, giá bán buôn của bạch đậu khấu trong năm 2024 dao động từ 18,92 đến 44,05 USD/kg (tương đương 490.000 – 1,2 triệu đồng/kg). Đáng chú ý, tại một số cửa hàng đặc sản ở TP.HCM, giá bán lẻ có thể lên tới gần 3 triệu đồng/kg – mức giá khiến nhiều người phải ngạc nhiên về “sức mạnh” của loại quả nhỏ bé này.
Hơn 30 quốc gia săn lùng, Hà Lan, Mỹ và Anh dẫn đầu
Trong 3 tháng đầu năm 2025, theo Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA), xuất khẩu bạch đậu khấu và nhục đậu khấu đạt 760 tấn – tăng hơn 39% so với cùng kỳ năm trước. Kim ngạch đạt tới 6,7 triệu USD. Trong đó, Hà Lan, Mỹ và Anh là 3 thị trường lớn nhất, lần lượt nhập khẩu 240 tấn, 125 tấn và 122 tấn.
Không dừng lại ở đó, năm 2024, Việt Nam xuất khẩu tổng cộng 3.402 tấn bạch đậu khấu với giá trị lên tới 27,6 triệu USD. Các doanh nghiệp xuất khẩu hàng đầu bao gồm Nedspice Việt Nam (1.868 tấn), Olam Việt Nam (766 tấn) và Tuấn Minh (240 tấn).
“Bạch đậu khấu Việt Nam có chất lượng tốt, mùi thơm mạnh, nên rất được ưa chuộng tại các thị trường châu Âu và Bắc Mỹ” – bà Lê Thị Hồng Hạnh, Tổng Thư ký VPSA chia sẻ trên VnExpress.
Vì sao bạch đậu khấu lại đắt đỏ đến vậy?
Để lý giải mức giá "khó tin", cần hiểu rằng việc trồng và thu hoạch bạch đậu khấu đòi hỏi rất nhiều công sức. Cây chỉ ra quả sau ít nhất 3 năm, và việc thu hái hoàn toàn bằng tay. Người nông dân phải chọn đúng thời điểm quả chuyển màu từ xanh sang vàng – tức chín khoảng 70%. Nếu sớm quá thì không đủ chất lượng, trễ quá thì hạt mất mùi.
Chưa kể, cây bạch đậu khấu rất nhạy cảm với nấm và côn trùng, khiến quá trình bảo quản trở thành “bài toán hóc búa”. Sau thu hoạch, quả được phơi trong bóng râm, sấy nhẹ hoặc phơi nhiều ngày mới đạt chuẩn. Chỉ cần một đợt mưa kéo dài hay độ ẩm cao cũng đủ khiến cả mẻ hàng hỏng hoàn toàn.
Vùng nguyên liệu rộng lớn và tiềm năng vươn xa
Việt Nam hiện sở hữu khoảng 500.000 ha trồng cây gia vị – một con số đáng kể trên bản đồ nông nghiệp thế giới. Trong đó, bạch đậu khấu chủ yếu phân bố ở vùng núi cao phía Bắc – nơi có khí hậu mát, độ ẩm cao, đất rừng còn nguyên sơ.
Sự vào cuộc của các doanh nghiệp lớn như Nedspice và Olam – những “ông trùm” chế biến gia vị của thế giới – là minh chứng cho tiềm năng không thể xem nhẹ. Không chỉ xuất thô, họ còn hỗ trợ người dân quy trình trồng, thu hoạch và sơ chế chuẩn quốc tế.
Bạch đậu khấu – gia vị “thượng hạng” trong ẩm thực và dược liệu
Trong ẩm thực Ấn Độ, Trung Đông và châu Âu, bạch đậu khấu là gia vị không thể thiếu trong các món cà ri, bánh ngọt, cà phê thảo mộc và thậm chí là cocktail. Mùi thơm đặc trưng – cay nồng, ấm áp và quyến rũ – khiến nó trở thành “vũ khí” bí mật của nhiều đầu bếp nổi tiếng.
Tại Việt Nam, bạch đậu khấu còn được dùng trong y học cổ truyền như một vị thuốc chữa đầy hơi, tiêu hóa kém, cảm lạnh. Hạt bạch đậu khấu được giã nát, pha trà, hoặc cho vào các món hầm để tăng hương vị và kích thích tiêu hóa.
Kết luận: Cơ hội “vàng” từ những quả gia vị nhỏ bé
Trong bối cảnh nông sản Việt Nam liên tục tìm cách nâng cao giá trị, bạch đậu khấu nổi lên như một sản phẩm chiến lược giàu tiềm năng. Từ việc mở rộng vùng trồng, chuẩn hóa quy trình chế biến đến xây dựng thương hiệu quốc tế, đây là lúc ngành gia vị Việt cần đầu tư bài bản để không chỉ bán sản phẩm, mà còn bán cả chất lượng, câu chuyện và uy tín.
“Nếu biết khai thác đúng hướng, bạch đậu khấu có thể trở thành ‘nhân tố tỷ USD’ trong ngành xuất khẩu nông sản” – ông Nguyễn Quang Thái, chuyên gia thương mại nông nghiệp (theo Zing News).
