Trong môi trường công sở, không hiếm người được đánh giá là nhân viên xuất sắc: hoàn thành công việc nhanh gọn, chỉn chu, giao tiếp khéo léo, được sếp tin tưởng và đồng nghiệp nể phục. Tuy nhiên, thật đáng ngạc nhiên là khi những người ấy quyết định tách "ra riêng" khởi nghiệp, mở công ty, cửa hàng hay làm chủ dự án của mình thì lại thất bại nhanh chóng, thậm chí trắng tay.
Không ít người khi là nhân viên giỏi giữ chức vụ quản lý nhưng cảm thấy không hài lòng, cho rằng mình giỏi thế mình phải là lãnh đạo chứ không chỉ là quản lý nên đã thành lập công ty riêng để thực hiện giấc mơ của mình và muốn vận hành mọi việc theo đế chế của mình, khắc phục những bất công, những hạn chế trong công ty cũ của họ. Thế nhưng sau niềm vui tách riêng là nhanh chóng rơi vào trạng thái lo lắng mệt mỏi vì qua đau đầu khi làm lãnh đạo và không thể cáng nổi.
Vậy lý do nào dẫn đến nghịch lý này? Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn.
1. Khác biệt giữa kỹ năng làm thuê và kỹ năng làm chủ
Làm nhân viên giỏi không đồng nghĩa với việc có khả năng điều hành một doanh nghiệp. Một nhân viên xuất sắc thường giỏi thực hiện công việc được giao, tối ưu năng suất cá nhân, kỹ năng chuyên môn vững. Tuy nhiên, làm chủ đòi hỏi một bộ kỹ năng hoàn toàn khác: tư duy chiến lược, quản trị tài chính, quản lý con người, chịu trách nhiệm pháp lý, chịu áp lực tài chính và ra quyết định trong điều kiện bất định.
Nhiều người từng là nhân viên giỏi nhưng khi ra làm chủ lại dùng tư duy "thợ giỏi" để vận hành doanh nghiệp. Họ tập trung quá nhiều vào sản phẩm/dịch vụ thay vì xây dựng hệ thống, quy trình, chiến lược kinh doanh và đội ngũ. Điều này giống như một đầu bếp giỏi mở nhà hàng nhưng không biết quản lý thực đơn, dòng tiền, nhân sự và tiếp thị – sớm muộn cũng thất bại.
2. Thiếu kinh nghiệm quản lý toàn diện
Làm thuê trong một doanh nghiệp, bạn thường chỉ chịu trách nhiệm một phần công việc, dù quan trọng đến đâu. Nhưng khi ra làm chủ, bạn phải chịu trách nhiệm tất cả: từ chiến lược kinh doanh, kế toán, thuế, nhân sự, pháp lý, đến bán hàng, chăm sóc khách hàng. Một người từng là trưởng phòng marketing giỏi có thể không biết cách xử lý dòng tiền khi công ty gặp khó khăn, hoặc không am hiểu về quy định thuế dẫn đến bị phạt, truy thu.
Sự thiếu hụt kiến thức tổng thể này khiến nhiều người dễ lâm vào khủng hoảng khi gặp phải tình huống ngoài vùng chuyên môn. Kết quả là doanh nghiệp dễ đi vào ngõ cụt chỉ sau vài tháng hoạt động.
3. Tư duy "cái gì cũng tự làm" – gánh nặng không chia sẻ
Một lỗi phổ biến của những người giỏi là nghĩ rằng mình có thể làm tốt mọi việc. Khi làm chủ, họ ôm đồm từ khâu nhỏ nhất: soạn hợp đồng, chạy quảng cáo, chăm khách, nhập hàng, làm sổ sách… Thay vì xây dựng một hệ thống có thể vận hành trơn tru với sự phối hợp của đội ngũ, họ lại biến mình thành “siêu nhân đa năng”. Điều này khiến họ kiệt sức, bỏ lỡ các quyết định chiến lược quan trọng và mất phương hướng.
Làm chủ là biết giao việc, biết dùng người, biết đặt hệ thống lên trên cá nhân. Nhưng nhiều người xuất thân từ vai trò “lính tinh nhuệ” lại chưa từng học cách buông tay đúng lúc để tập trung vào điều quan trọng hơn.
4. Không chuẩn bị kỹ tài chính và tâm lý
Một trong những nguyên nhân chính khiến các cá nhân thất bại khi khởi nghiệp là thiếu chuẩn bị về mặt tài chính. Làm chủ đòi hỏi một dòng tiền đủ mạnh để duy trì doanh nghiệp trong thời gian dài, đặc biệt trong giai đoạn đầu không có lãi. Nhiều người chủ quan nghĩ rằng mình có kỹ năng, có mối quan hệ nên sẽ nhanh thu được lợi nhuận. Nhưng thực tế phũ phàng hơn nhiều: chi phí tăng, doanh thu chưa như kỳ vọng, khách hàng khó tính, thị trường cạnh tranh khốc liệt…
Không chỉ tài chính, tâm lý làm chủ cũng vô cùng áp lực. Nhân viên chỉ lo cho bản thân, còn người làm chủ phải lo cho nhiều nhân viên, lo cho tương lai doanh nghiệp. Không ít người giỏi chuyên môn nhưng không đủ bản lĩnh để đối mặt với áp lực tâm lý này.
5. Ảo tưởng sức mạnh cá nhân
Sự thành công khi còn là nhân viên đôi khi khiến nhiều người sinh ra tâm lý "ngủ quên trên chiến thắng". Họ tin rằng vì mình giỏi nên làm gì cũng thành công. Họ xem thường những người từng thất bại, không chịu học hỏi thêm, không thử nghiệm, không hỏi ý kiến người có kinh nghiệm. Chính sự kiêu ngạo này khiến họ dễ vấp ngã khi bước ra khỏi vùng an toàn.
Khởi nghiệp không chỉ đòi hỏi tài năng, mà còn cần sự khiêm tốn để học hỏi, sự tỉnh táo để đánh giá rủi ro, và sự linh hoạt để thay đổi chiến lược khi cần thiết.
6. Thiếu mạng lưới hỗ trợ và định hướng
Khi còn là nhân viên, bạn có đồng nghiệp, có sếp, có môi trường hỗ trợ. Nhưng khi làm chủ, bạn có thể rất cô đơn. Nếu không có mạng lưới bạn bè, đối tác, cố vấn kinh doanh để chia sẻ, phản biện và hỗ trợ, bạn sẽ dễ rơi vào trạng thái bế tắc khi gặp vấn đề.
Người thành công khi khởi nghiệp thường có sự chuẩn bị kỹ về mối quan hệ, tìm được người hướng dẫn, hoặc chủ động kết nối để xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ mình.
Làm nhân viên giỏi không bảo đảm thành công khi làm chủ. Khác biệt lớn nhất nằm ở tư duy, kỹ năng tổng thể, sự chuẩn bị tài chính – tâm lý và khả năng xây dựng đội ngũ. Nếu bạn đang có ý định rời bỏ công việc hiện tại để khởi nghiệp, đừng chỉ dựa vào thành tích cá nhân trước đây, mà hãy đầu tư thời gian học hỏi, lập kế hoạch cẩn trọng, đánh giá lại toàn diện năng lực và tìm kiếm người đồng hành phù hợp.
Làm chủ không phải là con đường dễ dàng, nhưng với sự chuẩn bị đúng đắn và tâm thế khiêm tốn, bạn hoàn toàn có thể biến thất bại thành bài học quý giá và tiến gần hơn tới thành công.
