Lập thu năm 2025 bắt đầu vào ngày 7/8 và kết thúc vào ngày 23/8. Thế nhưng đã qua vài ngày kể từ lập thu mà nắng nóng vẫn rất gay gắt và còn có dải nhiệt cao bất thường.
Ghi nhận thời tiết ở miền Bắc có thể nắng nóng trên 35°C, thậm chí có nơi nhiệt độ lên tới 37°C hoặc cao hơn.
Trong dân gian mọi người vẫn tin rằng lập thu là chính thức vào mùa thu trong 24 tiết khí thì thời tiết sẽ mát mẻ, dễ chịu hơn. Tuy nhiên, thực tế tại miền Bắc và miền Trung vẫn xuất hiện những đợt nắng nóng kéo dài. Vậy nguyên nhân là gì?
Tiết lập thu và ý nghĩa trong dân gian
Trên báo Tuổi Trẻ dẫn lời TS Trương Bá Kiên – Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu) thì lập thu là một trong 24 tiết khí trong lịch cổ truyền của Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản và Triều Tiên, thường bắt đầu vào khoảng ngày 7 hoặc 8 tháng 8 dương lịch mỗi năm.
Trong quan niệm dân gian, lập thu đánh dấu thời điểm chuyển từ mùa hè sang mùa thu. Tuy nhiên, theo khí tượng hiện đại, đây không phải là mốc kết thúc của mùa hè. Điều đó có nghĩa quan niệm mùa thu trong dân gian không trùng với thông tin kiến thức của khí tượng hiện đại.
Vì sao lập thu vẫn nắng nóng, dự báo nắng nóng năm nay tới khi nào?
TS Kiên cho biết, thực tế sau lập thu, miền Bắc và miền Trung nước ta vẫn thường ghi nhận các đợt nắng nóng gay gắt. Thậm chí, nắng nóng có thể kéo dài đến cuối tháng 8 hoặc sang tháng đầu 9.
Nguyên nhân của hiện tượng này là do tác động của biến đổi khí hậu. Hiện tượng thời tiết cực đoan, đặc biệt là nắng nóng, đang xuất hiện sớm hơn và kết thúc muộn hơn, với cường độ mạnh hơn và tần suất dày đặc hơn. Điều này khiến ranh giới giữa các mùa trở nên mờ nhạt, quy luật “hết hè sau lập thu” dần mất đi tính chính xác trong thực tế.
Xác định mùa hè theo khí tượng
Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, mùa hè thường được xác định khi nhiệt độ trung bình ngày lớn hơn hoặc bằng 25°C, duy trì liên tục trong nhiều ngày. Ở các quốc gia ôn đới, mùa hè thường được quy ước từ tháng 6 đến tháng 8.
Tuy nhiên, tại các nước nhiệt đới như Việt Nam, việc xác định mùa hè phải dựa trên biến động nhiệt độ thực tế của từng vùng.
Tại Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ: Mùa hè thường bắt đầu từ cuối tháng 4, kết thúc vào cuối tháng 8 hoặc đầu tháng 9, khi gió mùa đông bắc tràn về mang theo không khí mát mẻ (mùa thu) hoặc lạnh (mùa đông).
Hiện nay với xu hướng nóng lên toàn cầu thì mùa hè cũng có xu hướng kéo dài hơn, thời tiết có sự thất thường và cực đoan hơn nên các mùa không còn rõ rệt như trước.
Trái đất không chỉ còn 4 mùa như trước
Hiện nay trái đất đã không chỉ còn khái niệm 4 mùa xuân hạ thu đông như trước mà còn có thêm các mùa nhân tạo như mùa khói bụi, mùa khói mù, mùa rác...
Mùa khói mù được thấy ở một số nước Đông Nam Á như Malaysia, Indonesia, Singapore, Thái Lan và cả Ấn Độ. Đây là mùa mà không khí dày đặc khói bụi độc hại trong nhiều tuần liền.
Còn mùa rác thải diễn ra từ tháng 11 hoặc 12 đến tháng 3 tại các vùng biển Đông Nam Á như Bali (Indonesia), Philippines và Thái Lan. Vào mùa này do có sự thay đổi của gió mùa và dòng hải lưu nên đã kéo theo lượng lớn rác thải nhựa tấp vào bờ biển, tạo nên những bãi rác khổng lồ giữa thiên nhiên.
Ngoài ra hoạt động của con người cũng đang khiến một số mùa truyền thống dần biến mất hoặc trở nên lệch nhịp. Ví dụ tại Anh, mùa sinh sản của chim biển như loài kittiwake đang suy giảm, không còn diễn ra đúng thời điểm như trước. Ở vùng núi Andes và dãy Rocky thì hiện nay đã thiếu tuyết hơn xưa nên đã khiến cho mùa thể thao mùa đông dần biến mất.
