Bí quyết từ những nghiên cứu quy mô lớn
Nhiều cha mẹ thường tìm kiếm đủ loại phương pháp giúp con phát triển trí tuệ, từ đồ chơi giáo dục đến phần mềm học thông minh. Nhưng các nhà khoa học thuộc Đại học Durham (Anh) và Đại học Johns Hopkins (Mỹ) đã phát hiện ra một “chìa khóa” đơn giản và hiệu quả hơn nhiều: đọc sách tương tác với con.
Kết quả này được rút ra từ việc tổng hợp hàng loạt nghiên cứu ở nhiều quốc gia. Các nhà khoa học so sánh giữa nhóm trẻ được cha mẹ dành thời gian đọc sách theo cách tương tác và nhóm chỉ nghe đọc hoặc ít khi được đọc sách. Sự khác biệt được ghi nhận rõ rệt: khả năng ngôn ngữ, ghi nhớ và tư duy của trẻ trong nhóm đầu tiên vượt trội hơn, và lợi thế này vẫn duy trì đến tận những năm tiểu học.
Đọc sách tương tác – khác biệt nằm ở cách làm
Nghe có vẻ đơn giản, nhưng “đọc tương tác” không phải là việc cha mẹ cầm sách và đọc hết từ đầu đến cuối. Thay vào đó, đây là một hoạt động hai chiều, nơi trẻ vừa lắng nghe, vừa tham gia trả lời câu hỏi, dự đoán nội dung, hoặc liên hệ câu chuyện với những gì mình từng trải nghiệm.
Ví dụ, khi đến một đoạn kịch tính, cha mẹ có thể ngừng lại và hỏi: “Con nghĩ nhân vật sẽ làm gì tiếp theo?”, “Trong bức tranh này có điều gì khác so với trang trước?” hay “Con đã từng nhìn thấy con vật này ở đâu chưa?”
Những câu hỏi mở như vậy khuyến khích trẻ suy nghĩ, tưởng tượng và diễn đạt ý tưởng. Não bộ của trẻ được kích hoạt ở nhiều vùng khác nhau: xử lý ngôn ngữ, lập luận nguyên nhân – kết quả, và ghi nhớ thông tin. Đây chính là nền tảng giúp tăng cường kết nối thần kinh và nâng cao khả năng học tập lâu dài.
Tại sao tăng 6-7 điểm IQ lại quan trọng?
Chỉ số IQ không phải là thước đo duy nhất của trí tuệ, nhưng nó liên quan mật thiết đến khả năng học hỏi, tiếp thu kiến thức và giải quyết vấn đề. Một nghiên cứu giáo dục cho thấy, sự chênh lệch 6-7 điểm IQ ở trẻ trước khi vào lớp 1 có thể tạo nên khoảng cách đáng kể trong quá trình học tập.
Trẻ có nền tảng IQ cao hơn thường học chữ và số nhanh hơn, nắm bắt khái niệm trừu tượng tốt hơn và tập trung lâu hơn trong giờ học. Lợi thế này giúp trẻ tự tin hơn, ít gặp khó khăn trong việc theo kịp chương trình, đồng thời có động lực học hỏi cao hơn.
Lợi ích vượt ra ngoài trí thông minh
Điều đáng mừng là tác động của đọc sách tương tác không dừng lại ở IQ. Hoạt động này còn mang đến nhiều lợi ích khác:
- Mở rộng vốn từ vựng: Trẻ tiếp xúc với nhiều từ ngữ mới, giúp giao tiếp rõ ràng và mạch lạc hơn.
- Phát triển kỹ năng xã hội: Khi cùng trò chuyện, trẻ học cách lắng nghe, chờ đến lượt và phản hồi phù hợp.
- Tăng gắn kết gia đình: Khoảng thời gian đọc sách là những phút giây cha mẹ và con ở bên nhau, không bị gián đoạn bởi điện thoại hay TV.
Một số nghiên cứu dài hạn cho thấy, trẻ được đọc sách tương tác từ nhỏ thường hình thành thói quen yêu sách, và khi trưởng thành có khả năng tự học tốt hơn.
Bắt đầu như thế nào để hiệu quả nhất?
Điểm hay của phương pháp này là cha mẹ có thể bắt đầu ngay hôm nay mà không cần đầu tư tốn kém. Mỗi ngày dành 15-20 phút mỗi ngày để đọc cùng con, lý tưởng là vào buổi tối trước khi ngủ hoặc buổi sáng cuối tuần.
Cha mẹ nên chọn sách phù hợp độ tuổi, ưu tiên sách tranh nhiều hình ảnh, ít chữ, để trẻ dễ quan sát và tập trung. Bắt đầu từ chủ đề con yêu thích như động vật, phương tiện, truyện cổ tích… để duy trì hứng thú.
Giọng đọc của cha mẹ cần có sự sinh động, thay đổi âm sắc cho từng nhân vật để cuốn hút hơn. Trong quá trình đọc, hãy đặt câu hỏi mở thay vì chỉ hỏi “có” hoặc “không” đồng thời khuyến khích trẻ diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc.
Nếu trẻ không trả lời ngay hoặc trả lời chưa đúng, cha mẹ cũng đừng vội sửa. Hãy coi đó là cơ hội để tiếp tục gợi mở và cùng con khám phá câu chuyện.
Tận dụng “giai đoạn vàng” của trí tuệ
Các nhà khoa học gọi khoảng thời gian từ 0-6 tuổi là “giai đoạn vàng” của não bộ. Trong thời kỳ này, các tế bào thần kinh liên tục hình thành kết nối mới, và mọi tác động tích cực đều có thể để lại dấu ấn lâu dài.
Vì vậy, nếu cha mẹ duy trì thói quen đọc sách tương tác ngay từ khi con khoảng 1-2 tuổi, tác động tích cực sẽ mạnh mẽ hơn rất nhiều so với khi bắt đầu muộn hơn. Quan trọng hơn cả, những buổi đọc sách này không chỉ giúp con khởi đầu tốt về trí tuệ, mà còn nuôi dưỡng tình cảm gắn bó – nền tảng vững chắc để con tự tin bước vào cuộc sống.
Đọc sách tương tác là một phương pháp vừa đơn giản, vừa khoa học, lại hoàn toàn miễn phí, có thể giúp trẻ phát triển trí thông minh và kỹ năng học tập ngay từ trước tuổi đến trường. Không chỉ là chuyện tăng vài điểm IQ, đây còn là cách để cha mẹ và con chia sẻ những khoảnh khắc ý nghĩa, cùng nhau khám phá thế giới qua từng trang sách. Và có lẽ, đó mới là món quà quý giá nhất mà cha mẹ có thể trao cho con trong những năm tháng đầu đời.
