Nhiều nghiên cứu cho thấy, một giấc ngủ trưa hợp lý có thể giúp cơ thể giảm mệt mỏi, tăng sự tỉnh táo, cải thiện khả năng tập trung, trí nhớ và sáng tạo. Không chỉ vậy, ngủ trưa còn góp phần làm chậm quá trình lão hóa não, giảm nguy cơ tim mạch – đột quỵ, tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện tâm trạng.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý rằng không phải ai cũng phù hợp với thói quen này. Người bị mất ngủ kinh niên nếu ngủ bù ban ngày thường khó kiểm soát thời lượng, dễ ngủ quá sâu khiến tình trạng mất ngủ ban đêm nặng hơn. Người cao tuổi trên 65, đặc biệt có bệnh lý tim mạch, béo phì hay rối loạn tuần hoàn, nếu ngủ trưa quá lâu ngay sau bữa ăn có thể đối mặt với nguy cơ hình thành cục máu đông.
Ngoài ra, tư thế và thói quen ngủ trưa cũng ảnh hưởng đến chất lượng nghỉ ngơi. Việc gục xuống bàn hay dùng tay làm gối có thể khiến cơ – dây chằng cổ, lưng chịu áp lực, gây đau nhức và thậm chí khiến não bộ thiếu máu tạm thời. Nghiên cứu còn chỉ ra rằng ngủ trưa thất thường, không đều đặn có thể làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.
Vậy thời lượng ngủ trưa bao nhiêu là tốt? Với người trưởng thành khỏe mạnh, khoảng 20 phút là tối ưu. Đây là giai đoạn ngủ nông, dễ tỉnh khi thức dậy, giúp tinh thần sảng khoái mà không gây cảm giác uể oải. Nếu ngủ quá lâu và rơi vào giấc ngủ sâu, khi bị đánh thức bạn có thể thấy mệt mỏi, tim đập nhanh.
Ở trẻ nhỏ, nhu cầu ngủ trưa thay đổi theo độ tuổi: khoảng 2 giờ cho trẻ 3 tuổi, và giảm còn 1,5 giờ khi lên 6 tuổi. Ngược lại, người cao tuổi thường cần ngủ trưa nhiều hơn vì giấc ngủ ban đêm không trọn vẹn. Một khảo sát trên 3.000 người từ 65 tuổi trở lên cho thấy, nhóm ngủ trưa khoảng 60 phút có khả năng ghi nhớ và tư duy tốt nhất, trong khi ngủ ít hơn hoặc nhiều hơn đều cho kết quả kém hơn.
Đặc biệt, không phải lúc nào giấc ngủ trưa cũng cần kéo dài. Một nghiên cứu tại Đức phát hiện rằng chỉ 6 phút chợp mắt cũng đủ để não bộ chuyển ký ức ngắn hạn thành ký ức dài hạn. Vì thế, nếu bận rộn, một “giấc ngủ mini” vài phút vẫn có thể đem lại lợi ích bất ngờ.
Vậy nếu không thể chợp mắt vào buổi trưa thì sao? Các chuyên gia cho rằng, chỉ cần nhắm mắt, thả lỏng cơ thể và để tâm trí thoải mái trong 15 – 20 phút, bạn đã bước vào trạng thái gọi là “tỉnh táo an tĩnh”. Trạng thái này giúp giảm căng thẳng, hạ huyết áp và phục hồi khả năng tập trung. Một số nghiên cứu trên động vật thậm chí còn cho thấy, quá trình “nghỉ ngơi không ngủ” này có thể kích hoạt các nơ-ron trí nhớ, giúp não bộ tự ôn tập lại những trải nghiệm trước đó.
Rõ ràng, giấc ngủ trưa giống như con dao hai lưỡi: ngủ đúng cách thì mang lại lợi ích tuyệt vời cho cả thể chất lẫn tinh thần, nhưng nếu ngủ sai cách lại tiềm ẩn rủi ro. Điều quan trọng là lắng nghe cơ thể, duy trì thói quen ngủ ngắn, đều đặn và chọn tư thế phù hợp, để mỗi giấc trưa thật sự trở thành “nguồn năng lượng vàng” cho phần còn lại của ngày.
