Loài đặc sản miền Tây kỳ lạ nhất hành tinh: Biết chạy nhảy, leo cây và khiến dân sành ăn mê mẩn

Cá thòi lòi, còn được biết đến với tên gọi cá còi hay cá leo cây, là một loài thuộc họ cá bống trắng. Chúng thường sinh sống trong các khu rừng ngập mặn, bãi bồi ven biển hoặc dọc theo các con sông. Ở Việt Nam, loài cá này xuất hiện nhiều ở các tỉnh miền Tây như Sóc Trăng, Bạc Liêu và cũng được tìm thấy ở vùng ven biển của Thanh Hóa, đặc biệt tại các huyện Hậu Lộc, Nga Sơn, Quảng Xương, Nghi Sơn. Tuy nhiên, Cà Mau được xem là nơi có cá thòi lòi phong phú và chất lượng nhất, dần trở thành biểu tượng ẩm thực đặc trưng của vùng đất này.

Với những đặc điểm độc đáo về cấu trúc cơ thể, cá thòi lòi từng được Tổ chức Sinh vật Thế giới xếp vào danh sách một trong sáu loài "kỳ lạ nhất hành tinh". Loài cá này vừa có mang để hô hấp dưới nước, vừa có phổi để tồn tại trên cạn. Không chỉ bơi lội giỏi, chúng còn có khả năng “đi bộ” trên mặt đất và thậm chí leo cây nhờ hai chiếc vây trước khỏe mạnh, hoạt động giống như đôi tay.

Chị Hải Yến, chủ một nhà hàng chuyên phục vụ đặc sản miền Tây tại TP Cà Mau, chia sẻ rằng cá thòi lòi thường xuất hiện nhiều nhất vào cuối mùa xuân, từ tháng 1 đến hết tháng 5 âm lịch. Đây là thời điểm cá sinh trưởng mạnh mẽ nhất, thịt chắc và hương vị thơm ngon nhất. Tuy nhiên, loài cá này hiện chỉ được khai thác tự nhiên và chưa thể nuôi trồng, khiến việc săn bắt trở nên khó khăn. Do đó, không phải ai đến Cà Mau cũng may mắn được thưởng thức món ăn từ cá thòi lòi.

Người dân địa phương sử dụng nhiều phương pháp để bắt cá thòi lòi, chẳng hạn như đặt bẫy, cắm câu ban ngày hoặc soi đèn vào ban đêm. Trong số đó, đặt bẫy vẫn là cách phổ biến và hiệu quả nhất. Bẫy thường được làm từ lá dừa nước (gọi là sà vi) hoặc tái chế từ chai lọ cũ, đặt trước cửa hang của cá. Khi thủy triều rút, cá rời hang sẽ mắc vào bẫy và không thể thoát ra. Người dân nhanh chóng thu bẫy và gom cá mang về.

Mặc dù vẻ ngoài của cá thòi lòi có phần kỳ dị, nhưng đây lại là món đặc sản được cả người dân bản địa lẫn du khách yêu thích. Loài cá thòi lòi có thể được chế biến thành nhiều món ăn đặc sắc, chẳng hạn như kho tiêu đậm đà, chiên xù giòn rụm hay nấu lẩu chua thanh mát. Trong số các món ngon từ cá thòi lòi, món nướng muối ớt nổi bật là lựa chọn được yêu thích nhất và nhận được sự đánh giá cao từ đông đảo thực khách.

Theo chị Yến, để chế biến món nướng này, cá cần được làm sạch kỹ lưỡng, loại bỏ nhớt bằng cách xát muối hoặc rửa qua nước chanh pha loãng. Sau đó, cá được xiên vào que tre dài hoặc xếp lên vỉ và nướng trên bếp than hồng để dậy mùi thơm. Cá có thể được tẩm ướp trước với hỗn hợp muối, ớt và dầu điều, hoặc quết liên tục trong quá trình nướng để gia vị thấm đều và tạo màu sắc bắt mắt. Khi một mặt đã chín vàng, người ta lật mặt còn lại để tiếp tục nướng cho đến khi hoàn thiện.

Khi thưởng thức, thực khách chỉ cần dùng đũa tách thịt cá khỏi xương, sau đó chấm cùng muối tiêu chanh hoặc nước mắm chua cay, kèm theo các loại rau thơm. Vị ngọt tự nhiên của cá hòa quyện với hương vị đậm đà của gia vị tạo nên một món ăn độc đáo, khó quên.

Dù cá thòi lòi đã được vận chuyển và phân phối đến nhiều tỉnh thành lớn như TP.HCM, Hà Nội, nhưng chỉ khi đến tận vùng Đất Mũi Cà Mau và thưởng thức những con cá tươi rói mới vừa được đánh bắt, thực khách sành ăn mới cảm nhận trọn vẹn hương vị tinh túy của món đặc sản trời ban này.