Việt Nam: Dẫn đầu thế giới trong cuộc đua nhân giống cá cam
Ngày 10/5/2025, tại một phiên họp chuyên đề trong khuôn khổ hội nghị triển khai Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, PGS.TS Đặng Thị Lụa – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I đã công bố một thành tựu đáng tự hào: Việt Nam là quốc gia đầu tiên trên thế giới sản xuất giống cá cam thành công trong điều kiện nhân tạo.
Trước đó, dù được xem là quốc gia dẫn đầu trong ngành nuôi cá cam, Nhật Bản vẫn chưa thể nhân giống nhân tạo loài cá này thành công. Tương tự, Trung Quốc cũng gặp nhiều rào cản kỹ thuật, đặc biệt là về khí hậu và nguồn thức ăn cho cá giai đoạn ấu trùng.
“Cá cam là loài khó tính, bởi tỉ lệ thụ tinh và sống sót ở giai đoạn đầu rất thấp, nhất là khi điều kiện khí hậu không thuận lợi. Việt Nam vượt qua được thử thách này là một kỳ tích,” – PGS.TS Đặng Thị Lụa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I, chia sẻ tại hội nghị.
Cá cam – “bạch kim sống” của ngành nuôi biển
Cá cam (Seriola dumerili), còn gọi là cá cu hay cá cam sọc, là loài cá biển có giá trị kinh tế rất cao. Tại Nhật Bản – nơi cá cam là nguyên liệu phổ biến trong các món sashimi, sushi cao cấp – giá bán cá cam lên tới 1 triệu đồng/kg. Sản lượng nuôi của Nhật đạt khoảng 150.000 tấn/năm, chiếm đến 90% sản lượng toàn cầu.
Loài cá này sinh trưởng nhanh, có thể đạt 3kg chỉ sau 18 tháng nuôi. Thịt cá chắc, béo, ngọt, rất được ưa chuộng không chỉ ở châu Á mà còn tại châu Âu và Mỹ. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất trong ngành là việc nhân giống cá cam phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nguồn giống tự nhiên – vốn ngày càng khan hiếm.
Hành trình nhân giống đầy thách thức nhưng đầy tự hào
Việt Nam từng thử nghiệm nuôi cá cam từ năm 1991 tại bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng), nhưng do nguồn giống phụ thuộc hoàn toàn vào khai thác tự nhiên nên không thể phát triển bền vững.
Bước ngoặt diễn ra vào tháng 4/2025 khi Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I tiến hành cho sinh sản nhân tạo đàn cá cam bố mẹ được gây dựng từ tự nhiên. Kết quả thu được khoảng 3 triệu trứng với tỷ lệ thụ tinh lên đến 90%.
Mặc dù tỷ lệ trứng nở còn hạn chế (trên 30%), nhưng thành công ban đầu đã mở ra cánh cửa mới cho ngành thủy sản nước nhà. Viện đã áp dụng song song hai mô hình ấp nuôi – trong bể và trong ao – để đảm bảo tối ưu hóa các điều kiện phát triển.
Đặc biệt, vào ngày ương thứ 18, cá cam đã bắt đầu tiếp nhận thức ăn công nghiệp, thay vì phụ thuộc vào thức ăn tự nhiên – một bước ngoặt kỹ thuật quan trọng.
Nhật Bản và Trung Quốc vẫn đang loay hoay
Dù là quốc gia tiêu thụ và nuôi cá cam lớn nhất thế giới, Nhật Bản vẫn chưa thể nhân giống nhân tạo thành công. Lý do được PGS.TS Đặng Thị Lụa chỉ ra là khí hậu lạnh, ảnh hưởng đến quá trình thụ tinh và phát triển phôi. Đồng thời, nguồn thức ăn chưa phù hợp khiến tỉ lệ sống của cá con rất thấp.
Trung Quốc – vốn mạnh trong lĩnh vực thủy sản – cũng đang nghiên cứu nhân giống cá cam nhưng vẫn gặp nhiều thất bại, đặc biệt ở giai đoạn chuyển đổi thức ăn và tỷ lệ sống của ấu trùng.
Triển vọng phát triển nuôi biển công nghiệp tại Việt Nam
Thành công trong nhân giống cá cam không chỉ là một dấu mốc khoa học, mà còn mở ra cơ hội lớn cho phát triển nuôi biển công nghiệp tại Việt Nam – lĩnh vực đang được Chính phủ ưu tiên phát triển trong chiến lược kinh tế biển.
Theo các chuyên gia, cá cam là loài phù hợp để nuôi lồng xa bờ – một xu hướng tất yếu trong bối cảnh nuôi ven bờ đang chịu nhiều áp lực môi trường. Nếu làm chủ được nguồn giống nhân tạo, Việt Nam có thể giảm nhập khẩu, tăng giá trị xuất khẩu, đồng thời vươn lên dẫn đầu trong ngành nuôi biển khu vực.
Lời kết
Việc Việt Nam trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới sản xuất thành công giống cá cam không chỉ là bước ngoặt trong ngành thủy sản, mà còn là niềm tự hào cho khoa học công nghệ nước nhà. Từ một loài cá quý chỉ có thể nhập khẩu từ Nhật Bản, nay người Việt đã có thể làm chủ công nghệ và tiến tới nuôi thương phẩm quy mô lớn. Đây là minh chứng rõ nét cho sự đổi mới sáng tạo, dẫn đầu và khát vọng vươn ra biển lớn của Việt Nam.
