Cúng Giao Thừa là một nghi lễ quan trọng trong văn hóa Việt Nam, với mong ước đón tài lộc, may mắn. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn băn khoăn về thứ tự cúng trong nhà và ngoài trời.
Theo truyền thống văn hóa, giao thừa là một nghi lễ vô cùng quan trọng. Lễ cúng giao thừa được coi là lễ cúng đầu tiên của năm mới, vì thế việc thực hiện cần phải trang trọng và chu đáo. Cúng giao thừa không chỉ mang ý nghĩa chào đón năm mới mà còn thể hiện mong ước cho một năm tràn đầy may mắn, thịnh vượng trong công việc và bình an trong cuộc sống.
Theo sách Nghi lễ dân gian, nghi lễ cúng gia tiên và cúng giao thừa là thời điểm dâng hương vào khoảnh khắc chuyển giao giữa phút cuối cùng của năm cũ và thời khắc đầu tiên (giờ Tý) của năm mới.
Người ta tin rằng mọi điềm xấu hoặc tốt xảy ra trong giây phút này đều có liên quan đến vận mệnh của từng thành viên trong gia đình trong suốt năm mới. Trong khoảnh khắc thiêng liêng đó, mọi người thường gác lại những điều không vui của năm cũ, và thực hiện các kiêng kỵ từ thời điểm giao thừa cho đến sáng sớm mùng 1 Tết.
Năm nay, không có ngày 30 Tết, do đó lễ cúng giao thừa sẽ được tổ chức vào thời khắc chuyển giao từ ngày 29 tháng Chạp năm Giáp Thìn sang ngày mùng 1 tháng Giêng năm Ất Tỵ.
Ông Nguyễn Trọng Tuệ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kiến trúc và Văn hóa Phương Đông, cho biết giao thừa mang ý nghĩa “trao” và “nhận”. Theo hệ thống 12 địa chi trong lịch pháp, mỗi năm sẽ có một vị thần được gọi là Đương nhiên Thái tuế hay Hành khiển, người trông coi, quản lý và điều hành tất cả các hoạt động thần tiên trong năm cũ.
Năm nay, không có ngày 30 Tết, do đó lễ cúng giao thừa sẽ được tổ chức vào thời khắc chuyển giao từ ngày 29 tháng Chạp năm Giáp Thìn sang ngày mùng 1 tháng Giêng năm Ất Tỵ
Khi thời khắc giao thừa đến, năm cũ khép lại cùng với việc vị Hành khiển này kết thúc nhiệm kỳ của mình. “Vào khoảnh khắc thiêng liêng của giao thừa, vị Hành khiển cũ sẽ chuyển giao nhiệm vụ cho vị Hành khiển mới. Đó chính là lý do khiến thời khắc này mang ý nghĩa trao và nhận,” ông Tuệ phân tích.
Về việc nên tổ chức cúng giao thừa trong nhà hay ngoài trời trước, nhà nghiên cứu Trọng Tuệ cho hay, lễ cúng ngoài trời cần phải được thực hiện trước lễ cúng trong nhà. Điều này là vì cúng trong nhà là để tưởng nhớ tổ tiên gia chủ, cầu nguyện cho một năm mới đầy điều tốt lành đến với gia đình.
Mâm cúng ngoài trời mang ý nghĩa quan trọng trong việc tiễn vị Hành khiển cũ và chào đón vị Hành khiển mới vào năm mới. Đây là thời điểm giao thoa giữa âm và dương, đánh dấu sự chuyển tiếp giữa các ngày, các năm. Vì vậy, lễ cúng này cần được tổ chức bên ngoài, nhằm tôn vinh không gian thiên nhiên.
Ông Tuệ đã chia sẻ rằng: “Trong thời khắc này, vị Hành khiển mới sẽ không vào trong nhà, theo nguyên tắc của Đạo giáo, hương án cần được dọn ở bên ngoài, tức là 'Trung thiên'. Tổ tiên và thần linh chỉ được thờ cúng trong nhà.”
Về phần lễ vật, mâm cúng ngoài trời cần có hai bài vị của vị Hành khiển năm cũ và năm mới, được cắm lên hương án kèm theo các đồ lễ. Điều quan trọng là chỉ nên thực hiện nghi lễ tại hè hoặc sân trước nhà, không nên đặt tại cổng hay ngoài đường.
Mâm cúng có thể điều chỉnh theo điều kiện của mỗi gia đình, không cần quá phức tạp nhưng phải thể hiện sự kính trọng và chân thành. Những người tham gia cúng lễ cũng nên ăn mặc phù hợp, gọn gàng, để thể hiện sự tôn nghiêm của buổi lễ.
Mâm cúng có thể điều chỉnh theo điều kiện của mỗi gia đình, không cần quá phức tạp nhưng phải thể hiện sự kính trọng và chân thành
Văn khấn cúng Giao thừa
Nam mô A Di Đà Phật (Ba lần).
Kính lạy: Đức Di Lặc Tôn Phật - Vị cứu thế trong tương lai.
- Hoàng Thiên, Hậu Thổ, cùng chư vị Tôn Thần.
- Ngài bản cảnh Thành Hoàng và chư vị đại Vương.
- Ngài bản xứ Thần linh Thổ Địa, đặc biệt là Táo quân. Ngài Địa Chúa Long Mạch Tôn Thần và toàn bộ các Thần linh cai quản tại khu vực này.
- Các bậc Tiên Tổ, nội ngoại chư vị Tiên Linh.
Hôm nay là thời khắc Giao thừa năm .......
Chúng con là: ………………………………..
Ngụ tại: ………………………………………….
Giờ Giao thừa đã điểm, chúng con thành tâm tống cựu nghinh tân, đón Xuân mới với tâm hồn thanh tịnh. Chúng con đã chuẩn bị hương hoa, vật phẩm và các nghi lễ trang nghiêm, dâng lên trước án, kính lễ Phật Thánh và Tôn Thần, thắp nén tâm hương nguyện cầu.
Chúng con xin kính mời: Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương, các Ngài Thần linh cai quản địa bàn này, bao gồm:
- Ngài định Phúc Táo quân.
- Ngài Phúc Đức Chính Thần.
- Các Ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ, Long Mạch Tài Thần và Bản Gia Táo Quan.
- Các Tiên Linh của dòng họ: Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Bá Thúc, Huynh Đệ, cô Di Tỷ, Muội, cùng tất cả Hương Linh.
Chúng con cũng xin kính mời các vị Vong Linh tiền Chủ, hậu Chủ, và những linh hồn gắn bó nhờ vào đất đai này, hãy giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng Tôn Thần để thụ hưởng lễ vật.
Nguyện xin cho chúng con được: Năm mới vạn sự an khang, công việc thuận lợi, mọi người nhận được bình an và phúc lộc. Âm phù - Dương trợ, mọi điều tốt đẹp sẽ đến hưởng ứng.
Chúng con xin chân thành gửi gắm tấm lòng, cúi xin Thần linh chứng giám cho chúng con.
Cẩn cáo.
Văn khấn cúng đêm giao thừa ngoài trời
Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con xin cúi đầu kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật và các vị Phật mười phương.
Con kính lạy Đức Di Lặc Tôn Phật, Ngài là Đương Lai Hạ Sinh.
Con kính lạy Bồ Tát Quán Thế Âm, vị cứu khổ cứu nạn cho muôn loài.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ cùng các vị tôn thần.
Con kính lạy ngài Cựu niên Hành khiển, cùng các thần linh thể hiện quyền lực trong năm qua.
Con kính lạy ngài Đương niên Hành khiển, những đấng đang cai quản trong năm mới này.
Con kính lạy các vị Ngũ phương, Ngũ hổ, Long mạch cùng Táo quân và các vị tôn thần khác.
Hôm nay, chúng con xin dâng lời cầu nguyện trong phút giây giao thừa, khi năm Giáp Thìn qua đi, chào đón năm Ất Tỵ.
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, cư trú tại: …, ấp/khu phố: …, xã/phường: …, quận/huyện/thành phố: …, tỉnh/thành phố: …
Trong giây phút thiêng liêng này, chúng con kính mời Ngài Thái Tuế tôn thần, theo lệnh Ngọc Hoàng, đến giám sát và bảo vệ muôn dân, loại trừ điềm xấu. Chúng con xin ghi nhớ những phước lành từ các Ngài, cùng lòng từ bi của Ngài Thái Tuế mới.
Như vậy, trong thời khắc đón năm mới, tín chủ chúng con thành tâm chuẩn bị hương hoa, lễ vật, và tổ chức nghi lễ, dâng lên bàn thờ, cúng dường Phật, Thánh và các vị thần linh, đốt nén hương thơm nguyện cầu.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên cai quản Thái Tuế, Ngài Tân niên Thái Tuế chí đức, Ngài Bản cảnh Thành hoàng, cùng các vị thần linh Thổ địa, Hỷ thần, Phúc đức chính thần, cũng như các vị Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, và các vị Táo quân, và tất cả thần linh quản lý nơi này, xin Ngài thương xót giáng lâm thu nhận lễ vật.
Nguyện cho tín chủ và gia đình luôn gặp may mắn, năm mới an khang thịnh vượng, mọi điều suôn sẻ, bốn mùa đều được bình an, và gia đình hưng thịnh, hạnh phúc.
Chúng con cúi đầu kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Kính xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng tất cả các vị tôn thần chứng giám cho lòng thành của chúng con.
Nam mô A-Di-Đà Phật (3 lần, 3 lạy).
*Thông tin chỉ mang tính tham khảo, chiêm nghiệm
