Vi nhựa là gì? Tác hại của hạt vi nhựa đối với sức khỏe con người
Vi nhựa (microplastic) là những mảnh nhựa cực nhỏ, có đường kính dưới 5mm, tồn tại phổ biến trong môi trường như sông, biển, đất và cả không khí. Chúng có thể xâm nhập vào nguồn nước và thực phẩm, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe.
Hạt vi nhựa còn xuất hiện trong các sản phẩm chăm sóc cá nhân như kem đánh răng, tẩy tế bào chết (microbeads), hoặc hình thành từ quá trình phân hủy nhựa lớn trong môi trường. Con người có thể tiếp xúc với vi nhựa qua đường hô hấp, tiêu hóa hoặc tiếp xúc qua da.
Các tác hại chính của hạt vi nhựa đối với sức khỏe bao gồm:
-
Stress oxy hóa và độc tính tế bào: Vi nhựa có thể gây mất cân bằng giữa gốc tự do và chất chống oxy hóa trong cơ thể, tạo ra stress oxy hóa. Nghiên cứu cho thấy nồng độ vi nhựa từ 0,05 – 10 mg/l có thể sinh ra gốc tự do, ảnh hưởng tới tế bào não và tế bào biểu mô.
-
Rối loạn chuyển hóa và năng lượng: Tiếp xúc lâu dài với vi nhựa trong thực phẩm, nước hoặc mỹ phẩm có thể làm thay đổi enzyme chuyển hóa và cân bằng năng lượng, gây mệt mỏi, nhợt nhạt, tay chân lạnh.
-
Nguy cơ ung thư: Hạt vi nhựa chứa Phthalate – chất dùng trong sản xuất nhựa dẻo, được EPA xếp vào danh sách có thể gây phát triển tế bào ung thư. Nghiên cứu trên chuột cho thấy vi nhựa tích tụ trong gan, tăng stress oxy hóa và ảnh hưởng tới tế bào gốc.
-
Di chuyển trong cơ thể: Các nghiên cứu từ Đại học Vrije Amsterdam (Hà Lan) chỉ ra rằng vi nhựa có thể tuần hoàn theo máu, di cư đến nhiều mô, gây tắc nghẽn động mạch, viêm tế bào và độc tính với tế bào máu.
-
Gây dị ứng: Vi nhựa có thể kích thích sản sinh histamine, dẫn đến dị ứng, sốc phản vệ và các phản ứng viêm.
Vi nhựa đang trở thành mối nguy hại âm thầm nhưng nghiêm trọng, đặc biệt khi tiêu thụ thường xuyên qua thực phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân.
Loại củ chứa nhiều vi nhựa nhất được cảnh báo gây hại sức khỏe
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia Công nghệ thực phẩm, cho biết vi nhựa hiện diện ở khắp mọi nơi – từ đại dương, sông hồ, không khí, đất, đến thực phẩm, rau củ, mỹ phẩm và cả quần áo. Chúng có thể xâm nhập vào cây trồng qua đất hoặc nước tưới bị ô nhiễm. Các loại củ phát triển trong lòng đất, như cà rốt, đặc biệt dễ hấp thụ vi nhựa thông qua hệ thống rễ.
Không chỉ cà rốt, nhiều loại củ khác như củ cải, su hào, khoai lang, khoai tây… cũng có nguy cơ nhiễm vi nhựa tương tự. Ngoài ra, vi nhựa có thể bám lên bề mặt củ từ không khí hoặc trong quá trình bảo quản, đóng gói bằng túi nilon, hộp nhựa.
PGS Thịnh nhấn mạnh rằng, hiện các nghiên cứu về tác động trực tiếp của vi nhựa đến sức khỏe con người vẫn chưa đưa ra kết luận chắc chắn. Tuy nhiên, cà rốt vẫn là thực phẩm bổ dưỡng, giàu vitamin, nên người dân hoàn toàn có thể yên tâm sử dụng trong khẩu phần ăn hàng ngày.
Để giảm nguy cơ tiếp xúc với vi nhựa, chuyên gia khuyến cáo một số biện pháp đơn giản:
-
Rửa sạch rau củ dưới vòi nước chảy để loại bỏ bụi bẩn và phần lớn vi nhựa bám trên bề mặt.
-
Gọt bỏ lớp vỏ ngoài – nơi dễ tích tụ tạp chất và vi nhựa trong quá trình trồng trọt hoặc bảo quản.
-
Chọn thực phẩm từ nguồn đáng tin cậy, ưu tiên sản phẩm hữu cơ, hạn chế thuốc trừ sâu và các yếu tố ô nhiễm môi trường.
Bên cạnh việc lựa chọn thực phẩm sạch, PGS Thịnh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giảm sử dụng nhựa: hạn chế đồ nhựa dùng một lần, không xả rác nhựa ra môi trường. Đây là cách hiệu quả và bền vững nhất để giảm ô nhiễm vi nhựa, bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.
