Cách chế biến thực phẩm không chỉ quyết định hương vị của món ăn mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị dinh dưỡng và sức khỏe người sử dụng. Nhiều thói quen nấu nướng tưởng như vô hại lại có thể làm giảm chất lượng món ăn, thậm chí là sản sinh độc tố gây nguy hiểm cho cơ thể. Dưới đây là những lỗi phổ biến trong chế biến thực phẩm mà bạn nên tránh để đảm bảo bữa ăn không chỉ ngon mà còn lành mạnh.
1. Chiên thực phẩm ngập dầu – hấp dẫn nhưng đầy rủi ro
Các món ăn chiên rán như khoai tây chiên, gà rán, cá tẩm bột,... luôn hấp dẫn bởi lớp vỏ giòn rụm và hương vị đặc trưng. Tuy nhiên, khi chiên thực phẩm ngập dầu, đặc biệt là dầu chiên đi chiên lại nhiều lần, món ăn sẽ có nguy cơ chứa một lượng lớn chất béo chuyển hóa – yếu tố hàng đầu gây ra các bệnh tim mạch.
Theo nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Heart, việc tiêu thụ đồ chiên rán thường xuyên có thể làm tăng đến 28% nguy cơ gặp các vấn đề về tim mạch, tăng 22% nguy cơ mắc bệnh mạch vành và 37% nguy cơ suy tim. Ngoài ra, các chất béo xấu còn làm gia tăng cholesterol “xấu” LDL, giảm cholesterol “tốt” HDL, khiến mạch máu bị tổn thương và dễ dẫn tới đột quỵ, nhồi máu cơ tim.
Ngoài ra, chiên rán ở nhiệt độ cao còn làm hình thành các hợp chất độc hại như acrylamide – một chất có thể làm tăng nguy cơ ung thư nếu tích lũy lâu dài trong cơ thể.
2. Nấu chín quá kỹ hoặc ăn tái – cả hai đều nguy hiểm
Nhiều người có thói quen hầm, nấu thực phẩm quá lâu với hy vọng “ăn kỹ no lâu”. Tuy nhiên, việc đun nấu thực phẩm quá kỹ, đặc biệt ở nhiệt độ cao, có thể phá hủy hoàn toàn các vitamin và khoáng chất thiết yếu. Ví dụ, vitamin C, vitamin B1, B6 rất dễ bị phân hủy trong môi trường nhiệt độ cao kéo dài. Ngoài ra, hầm xương quá lâu cũng có thể giải phóng nitrit, là tiền chất của nitrosamine – một hợp chất gây ung thư.
Ngược lại, việc ăn sống hoặc ăn tái thịt, cá, rau chưa được rửa sạch kỹ lại tiềm ẩn nguy cơ nhiễm sán, vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm. Một số trường hợp nặng có thể dẫn đến các bệnh nguy hiểm như sán lá gan, nhiễm khuẩn đường ruột hoặc u não do ký sinh trùng xâm nhập.
3. Dùng chung thớt cho đồ sống và đồ chín – thói quen dễ gây nhiễm khuẩn chéo
Việc dùng cùng một chiếc thớt để thái đồ ăn sống như thịt, cá và thực phẩm đã nấu chín có thể dẫn đến nhiễm khuẩn chéo – nguyên nhân phổ biến gây ngộ độc thực phẩm trong gia đình. Vi khuẩn từ thực phẩm sống như E.coli, Salmonella có thể lây sang thức ăn chín và gây bệnh. Giải pháp là sử dụng thớt riêng biệt cho thực phẩm sống và thực phẩm chín, đồng thời vệ sinh dao, thớt sạch sẽ sau mỗi lần sử dụng.
4. Đun dầu ăn quá nóng hoặc tái sử dụng nhiều lần
Một lỗi phổ biến khác là làm nóng dầu đến mức bốc khói trước khi cho thực phẩm vào chiên. Khi dầu ăn bị đun quá nhiệt, các axit béo sẽ bị phá vỡ và sinh ra các chất độc như aldehyde, peroxit, làm tăng nguy cơ ung thư và tổn thương tế bào.
Thêm vào đó, việc sử dụng lại dầu chiên nhiều lần khiến dầu bị biến đổi cấu trúc, tạo ra gốc tự do gây lão hóa sớm và tổn hại đến hệ tim mạch. Để đảm bảo an toàn, hãy sử dụng dầu ở nhiệt độ vừa phải, không tái sử dụng dầu đã chiên, đặc biệt là dầu đã có dấu hiệu đổi màu, mùi khét hoặc nổi bọt.
5. Nướng cháy xém thực phẩm – ngon miệng nhưng độc hại
Một số người thích ăn thịt nướng hay đồ xào có lớp cháy xém vì nghĩ rằng chúng “thơm hơn”. Tuy nhiên, phần cháy của thực phẩm chứa các hợp chất nguy hiểm như hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs) và amin dị vòng (HCAs) – hai loại chất được xếp vào nhóm có khả năng gây ung thư.
Vì vậy, khi chế biến món nướng, bạn nên tránh để lửa quá to hoặc nướng trực tiếp trên lửa than. Thay vào đó, hãy nướng ở nhiệt độ vừa phải, lật trở thực phẩm đều tay và loại bỏ phần bị cháy trước khi ăn.
6. Hâm đi hâm lại đồ ăn nhiều lần – tích tụ độc tố và vi khuẩn
Một sai lầm thường gặp là nấu ăn một lần cho nhiều bữa, rồi bảo quản trong tủ lạnh và hâm nóng lại liên tục. Điều này không chỉ làm mất hương vị món ăn mà còn làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn, biến đổi dinh dưỡng và hình thành độc tố, đặc biệt ở các món như canh, súp, đồ hầm.
Cách tốt nhất là nấu vừa đủ khẩu phần, ăn hết trong một lần và nếu cần bảo quản thì phải đóng hộp kín, phân loại rõ ràng và hâm lại đúng cách trong thời gian ngắn.
Lời khuyên để nấu ăn lành mạnh, tốt cho sức khỏe
Để cải thiện thói quen chế biến thực phẩm, bạn nên:
- Ưu tiên các phương pháp nấu hấp, luộc, om nhẹ để giữ lại tối đa vitamin và khoáng chất.
- Hạn chế tối đa việc chiên ngập dầu hoặc nấu ở nhiệt độ cao quá lâu.
- Sử dụng nguyên liệu tươi sống, bảo quản đúng cách và chế biến ngay sau khi mua.
- Không nấu quá nhiều, tránh để thức ăn thừa, nếu còn phải bảo quản hợp vệ sinh và sử dụng sớm.
- Đọc kỹ thông tin nhãn mác dầu ăn, chọn loại có điểm bốc khói cao nếu cần chiên rán.
Chế biến thực phẩm đúng cách không chỉ giúp món ăn ngon miệng hơn mà còn là yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe lâu dài. Hãy từ bỏ những thói quen nấu nướng sai
