Ung thư đang là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 30–50% các ca ung thư có thể phòng tránh được nếu thay đổi lối sống, đặc biệt là chế độ ăn uống (WHO, 2023). Tuy nhiên, nhiều gia đình vẫn duy trì những thói quen ăn uống tưởng chừng vô hại nhưng lại âm thầm làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Dưới đây là 5 thói quen phổ biến nhất cần loại bỏ ngay để bảo vệ sức khỏe cả nhà.
Khi cả gia đình ăn uống cùng nhau, thói quen ăn uống giống nhau có thể cùng chịu ảnh hưởng xấu tương tự nhau. Đó là bởi vì thức ăn là 1 yếu tố ảnh hưởng lớn tới sức khỏe.
1. Ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn và thịt đỏ
Các loại thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói, giăm bông, đồ hộp… thường chứa nitrit và nitrat – chất bảo quản giúp giữ màu và kéo dài hạn sử dụng. Khi vào cơ thể, chúng có thể chuyển hóa thành nitrosamine – hợp chất gây ung thư dạ dày, đại trực tràng (IARC, 2015).
Ngoài ra, việc tiêu thụ quá nhiều thịt đỏ (bò, lợn, cừu…) cũng làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Nghiên cứu đăng trên International Journal of Cancer cho thấy, ăn trên 500g thịt đỏ/tuần làm tăng đáng kể nguy cơ này.
Khuyến nghị:
Giới hạn thịt đỏ tối đa 350–500g/tuần.
Hạn chế tối đa thực phẩm chế biến sẵn, ưu tiên thịt tươi, cá và đạm thực vật.
2. Tiếc nên tận dụng thực phẩm bị mốc, hỏng hoặc bảo quản kém
Aflatoxin – độc tố từ nấm mốc Aspergillus – là một trong những tác nhân gây ung thư gan mạnh nhất. Chúng thường xuất hiện trong ngũ cốc, lạc, đậu, gạo bị mốc. Đặc biệt, aflatoxin không bị phá hủy khi nấu.
Cách phòng tránh:
Không ăn thực phẩm mốc, kể cả khi chỉ mốc một phần nhỏ.
Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.
Sử dụng hộp kín hoặc hút ẩm cho ngũ cốc, lạc, đậu.
3. Ăn quá mặn và nhiều đồ muối chua
Tiêu thụ quá nhiều muối làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày và các bệnh tim mạch. WHO khuyến nghị
Các món dưa, cà muối chua ăn không đúng cách có thể sinh ra nitrosamine – chất gây ung thư. Dưa muối xổi còn nhiều nitrit càng có nguy cơ cao.
Giải pháp:
Giảm lượng muối khi nấu, hạn chế nước chấm mặn.
Không ăn dưa muối quá chua hoặc để lâu.
4. Ăn đồ chiên rán ở nhiệt độ cao và dầu tái sử dụng nhiều lần
Khi chiên rán ở nhiệt độ cao, đặc biệt là trên 180°C, thực phẩm có thể sinh ra acrylamide – chất được IARC xếp vào nhóm có khả năng gây ung thư ở người. Việc tái sử dụng dầu nhiều lần còn tạo ra các hợp chất oxy hóa và gốc tự do, gây tổn thương DNA và tăng nguy cơ ung thư.
Khuyến nghị:
Hạn chế đồ chiên rán, ưu tiên hấp, luộc, áp chảo.
Không dùng dầu đã chiên nhiều lần.
Sử dụng dầu thực vật lành mạnh như dầu oliu, dầu hướng dương.
5. Uống nhiều đồ ngọt và nước giải khát có đường
Nghiên cứu của BMJ (2019) cho thấy, tiêu thụ nhiều đồ uống có đường (bao gồm nước ngọt, trà sữa, nước trái cây công nghiệp) liên quan tới tăng nguy cơ ung thư tổng thể. Đường không trực tiếp gây ung thư nhưng góp phần gây béo phì – yếu tố nguy cơ của ít nhất 13 loại ung thư (NCI, 2021).
Ngoài ra, đồ uống nhiều đường làm tăng viêm, tăng insulin máu và tạo môi trường thuận lợi cho tế bào ung thư phát triển.
Giải pháp:
Thay thế nước ngọt bằng nước lọc, trà thảo mộc, nước trái cây tươi.
Giới hạn lượng đường <25g/ngày cho phụ nữ và <36g/ngày cho nam giới (Hiệp hội Tim mạch Mỹ).
