Trong sinh hoạt hằng ngày, việc bắt gặp thực phẩm bị mốc, hư hỏng là điều khó tránh. Có những loại vốn dễ biến chất, trong khi số khác lại âm thầm xuống cấp vì được bảo quản quá lâu mà không được kiểm tra thường xuyên.
Khi phát hiện đồ ăn bị mốc, nên vứt bỏ hay tiếp tục sử dụng? Câu hỏi tưởng đơn giản nhưng lại nhận được nhiều câu trả lời khác nhau. Do tâm lý tiết kiệm ăn sâu trong thói quen của người Việt, không ít người vẫn chọn cách “tiếc của”, cố gắng ăn nốt với suy nghĩ “ăn một chút chắc không sao”.
Thậm chí, nhiều người còn cắt bỏ phần bị mốc và dùng phần còn lại như một giải pháp "an toàn". Thế nhưng, ít ai biết rằng chính những hành động tưởng chừng vô hại ấy lại có thể âm thầm gây hại cho sức khỏe – từ ngộ độc cấp tính đến nguy cơ mắc bệnh mãn tính nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng.
1. Gừng thối – “Gia vị” nhỏ, rủi ro lớn Gừng là nguyên liệu phổ biến trong gian bếp, nhưng ít ai biết rằng khi bị thối hoặc mốc, nó có thể sinh ra chất safrole – một hợp chất đã được xếp vào nhóm có nguy cơ gây ung thư (loại 2). Dù bình thường, lượng gừng tiêu thụ không lớn, nhưng nếu sử dụng thường xuyên gừng đã biến chất, nguy cơ tổn thương gan, thực quản và hệ tiêu hóa là hoàn toàn có thật.
Dấu hiệu cần loại bỏ: Gừng trở nên mềm nhũn, nổi lông, bên trong chuyển màu thâm đen hoặc có mùi chua, mất hẳn vị cay nồng đặc trưng thì tuyệt đối không nên dùng tiếp, dù chỉ là để nêm nếm.
2. Cua chết – “Đặc sản” tiềm ẩn độc tố khó lường Cua sông, cua đồng là món khoái khẩu với nhiều người, nhưng nếu cua đã chết trước khi được chế biến thì mức độ nguy hiểm có thể còn vượt xa cả thực phẩm mốc. Do cua thường ăn xác động vật phân hủy trong tự nhiên, cơ thể chúng chứa lượng lớn vi khuẩn và tạp chất. Khi chết, vi khuẩn sinh sôi nhanh chóng, làm tăng hàm lượng amin sinh học – một hợp chất dễ gây ngộ độc nếu vượt quá mức cho phép.
Dù nấu ở nhiệt độ cao, những amin này không bị phá huỷ hoàn toàn. Ăn cua chết có thể gây buồn nôn, tiêu chảy, ngộ độc nặng, thậm chí tử vong trong trường hợp nghiêm trọng.
Khuyến cáo: Nếu không chắc chắn thời điểm cua chết, hoặc cua đã chết quá lâu, tốt nhất nên bỏ đi để tránh nguy cơ cho sức khỏe.
3. Khoai tây nảy mầm – “Kẻ thù” âm thầm trong căn bếp Khi khoai tây bắt đầu mọc mầm hoặc chuyển màu xanh, lượng solanine – một loại độc tố tự nhiên – sẽ tăng vọt, có thể lên tới 500mg/100g. Đây là mức cực kỳ nguy hiểm. Ngộ độc solanine có thể dẫn đến hàng loạt triệu chứng như nóng rát họng, buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, và trong trường hợp nặng có thể gây suy hô hấp, co giật hoặc hôn mê.
Theo cảnh báo y tế, chỉ cần ăn khoảng 50g khoai tây mọc mầm cũng có thể hấp thụ đến 200–250mg solanine – đủ để gây ngộ độc rõ rệt.
Dấu hiệu cần tránh: Khoai chuyển màu xanh, bắt đầu mọc mầm, có mùi lạ hoặc phần hư hỏng chuyển sang màu đen. Tuyệt đối không tiếc rẻ mà cắt bỏ phần xấu để dùng phần còn lại – vì độc tố đã lan rộng bên trong.
Lời nhắc quan trọng: Một số thực phẩm khi hư hỏng không chỉ giảm chất lượng mà còn sinh ra độc tố có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Đừng để thói quen tiết kiệm khiến bạn “trả giá” bằng những hậu quả khôn lường. Khi có dấu hiệu mốc, thối, biến chất – hãy mạnh dạn bỏ đi, bởi đôi khi giữ lại một món ăn là đang đánh đổi cả tính mạng.
4. Trái cây mốc, thối – “Sát thủ ngọt ngào” trong căn bếp
Nhiều người vẫn có thói quen tiếc của khi trái cây bị hỏng, cắt bỏ phần mốc rồi ăn phần còn lại. Tuy nhiên, đây là hành động vô cùng nguy hiểm. Một nghiên cứu thực tế đã chỉ ra rằng, những loại trái cây phổ biến như táo, nho hay đào khi bị mốc – dù chỉ ở một góc nhỏ – thì toàn bộ phần còn lại cũng đã bị vi khuẩn và nấm xâm nhập.
Các loại vi sinh vật như E. coli, tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) và nấm mốc có thể xuất hiện bên trong trái cây thối rữa. Chúng gây ra các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa, rối loạn tiêu hóa... Nghiêm trọng hơn, độc tố nấm mốc có thể dẫn đến rối loạn thần kinh, suy giảm miễn dịch, tổn thương gan, thận, thậm chí là ung thư hoặc quái thai.
Đặc biệt, aflatoxin – một loại độc tố từ nấm – được Tổ chức Y tế Thế giới xếp vào nhóm chất gây ung thư cực mạnh, có độc tính gấp 68 lần asen. Ngay cả patulin, thường xuất hiện trong táo mốc, cũng có khả năng gây ngộ độc cấp tính và mãn tính, đồng thời chịu nhiệt cao nên không bị tiêu diệt khi đun nấu.
Khuyến cáo: Nếu trái cây xuất hiện dấu hiệu mốc, thối, chuyển mùi bất thường – dù chỉ một phần – hãy bỏ đi toàn bộ. Đừng tiếc mà cắt bỏ phần xấu để ăn phần còn lại, vì độc tố đã lan rộng bên trong.
5. Hạt có vị đắng – Dấu hiệu cảnh báo độc tố nấm aflatoxin
Một số loại hạt như hạt dưa, đậu phộng hay hạt điều khi bị mốc sẽ sinh ra aflatoxin – loại chất gây ung thư sinh học mạnh nhất từng được ghi nhận. Chỉ 1 miligam aflatoxin cũng đủ để gây ung thư, nên nó đã được xếp vào nhóm chất gây ung thư loại 1.
Nếu bạn cảm nhận vị đắng bất thường khi ăn hạt, hãy nhổ ra và súc miệng ngay, vì đó có thể là dấu hiệu sớm của nấm mốc đang phát triển bên trong hạt.
Khuyến cáo: Nên mua hạt với số lượng vừa phải, tránh tích trữ lâu ngày trong điều kiện nóng ẩm. Đồng thời, vệ sinh định kỳ các khu vực bảo quản thực phẩm trong nhà để tránh môi trường thuận lợi cho nấm độc phát triển.
