Cá nước ngọt ăn sống – món khoái khẩu nhưng là đường đi lặng lẽ của sán lá gan
Cá sông, cá ao, cá đồng được nhiều người đánh giá là “thơm thịt” hơn cá biển. Chính vì thế sashimi cá nước ngọt, nộm cá chua hay cá ngâm rượu thường được chuộng trong những buổi tụ họp. Tuy nhiên, môi trường nước ao hồ lại là điều kiện lý tưởng để ký sinh trùng phát triển, đặc biệt là sán lá gan. Chúng tồn tại trong mô cá, bám chặt vào nội tạng và chỉ chờ một cơ hội để vào cơ thể người.
Không ít người cho rằng đổ nước sôi lên hoặc trụng nhanh là đủ. Nhưng ký sinh trùng không dễ chết như ta nghĩ. Một số ấu trùng chịu được nhiệt cao trong vài phút, nếu cá không được nấu chín kỹ, chúng vẫn có thể sống sót và tiếp tục phát triển trong đường mật, gan, túi mật. Quá trình này diễn ra âm thầm: gan dần viêm, mật dày lên, rồi có thể hình thành sỏi. Đáng nói hơn, nhiễm lâu dài làm tăng nguy cơ ung thư đường mật – một biến chứng không thể xem nhẹ.
Gan động vật – món được xem “bổ” nhưng lại là nơi tích tụ mầm bệnh
Tâm lý “ăn gì bổ nấy” khiến nhiều người chọn gan để bồi dưỡng cơ thể, đặc biệt là gan bò, gan dê hay gan heo. Nhưng chính cơ quan này lại là tuyến lọc của cơ thể động vật – nơi độc tố và mầm bệnh đi qua mỗi ngày. Trong đó có cả ấu trùng sán dây, trứng giun và nhiều loại vi sinh vật khác.
Nếu gan chỉ được áp chảo nhanh cho “ngọt thịt”, hay chế biến kiểu tái chín, các mầm bệnh chưa kịp bị tiêu diệt. Chúng đi vào ruột, vào máu, thậm chí có loại có thể di chuyển tới não hoặc cơ. Nhiều người ăn gan thường xuyên nhưng lại hay mệt mỏi, sụt cân không rõ lý do, tiêu hóa thất thường… đôi khi đó không phải là rối loạn thông thường mà là dấu hiệu cơ thể đang chống chọi với ký sinh trùng.
Ốc – từ nồi ốc nóng hổi đến nguy cơ tấn công hệ thần kinh
Ốc luộc, ốc hấp, ốc xào cay… chỉ cần nhắc đến thôi là nhiều người đã cảm thấy thèm. Vấn đề là ốc sống trong bùn, ăn xác hữu cơ và tiếp xúc nhiều với phân động vật nên tồn lượng ký sinh trùng cao. Đáng ngại nhất trong số đó là giun đầu gai – một loại có thể xâm nhập vào hệ thần kinh.
Có trường hợp người bệnh không chỉ đau bụng, mà còn sốt, đau đầu dữ dội, cứng gáy, thậm chí rối loạn tri giác. Nếu số lượng ký sinh trùng lớn và cơ thể phản ứng mạnh, biến chứng có thể dẫn đến liệt hoặc mất thị lực. Vấn đề nằm ở chỗ nhiều quán ăn chế biến ốc chỉ ngâm nước muối, trụng qua rồi nấu nhanh, chưa đủ thời gian nhiệt phá hủy toàn bộ mầm bệnh. Nước sôi chưa chắc đã là “lá chắn” như mọi người vẫn tin.
Thực phẩm hái từ tự nhiên – sạch mắt nhưng không sạch vi sinh
Rau rừng, nấm dại, quả mọc ven suối… nghe thì có vẻ “organic”, nhưng đây lại là loại khó kiểm soát vệ sinh nhất. Trứng giun sán có thể dính trên bề mặt lá do động vật đi lại, phân hủy trong tự nhiên. Người hái rửa qua loa, đem xào hoặc ăn sống kèm gỏi – nguy cơ nhiễm bệnh theo đó tăng cao.
Điều đáng nói là nhiều người tin rằng rửa nhiều lần sẽ sạch. Tuy nhiên, trứng ký sinh trùng có lớp bảo vệ rất bền, chỉ rửa bằng nước thường không thể làm chúng biến mất hoàn toàn. Dù không đáng sợ như sán lá gan hay giun đầu gai, nhưng nhiễm lâu dài cũng khiến cơ thể suy kiệt, đường ruột viêm mãn tính và miễn dịch giảm.
Khi cơ thể phản ứng – tín hiệu không nên xem nhẹ
Nhiễm ký sinh trùng hiếm khi phát bệnh đột ngột. Chúng âm thầm lấy dinh dưỡng, tiết độc tố vào máu và làm suy yếu cơ thể. Người bệnh thường gặp các biểu hiện như mệt mỏi kéo dài, dễ ốm vặt, tiêu hóa bất ổn, lúc tiêu chảy lúc táo, ăn vào khó tiêu. Một số loại có thể “di chuyển” trong cơ thể, gây nhức đầu, rối loạn ý thức, mờ mắt.
Nhiều người nghĩ đó chỉ là bệnh dạ dày hay cảm cúm thông thường nên chủ quan. Nhưng nếu tình trạng kéo dài và lặp lại, kiểm tra ký sinh trùng là điều cần thiết.
Ăn sao cho an toàn? Chỉ cần đúng cách, không cần kiêng tuyệt đối
Không ai muốn bỏ hoàn toàn những món ngon quen thuộc. Điều quan trọng không phải là cấm mà là chế biến đúng. Nhiệt độ phải đủ cao và đủ lâu – luộc sôi nhanh hay chần qua không mang lại sự bảo vệ cần thiết. Đông lạnh cũng không phải phương pháp tuyệt đối, vì nhiều ký sinh trùng chịu lạnh tốt, cần điều kiện âm sâu nhiều ngày mới bị tiêu diệt. Những mẹo ngâm rượu, chấm mù tạt, ăn cay… cũng chỉ tạo cảm giác an toàn chứ không hề diệt mầm bệnh.
Quan trọng hơn, thực phẩm cần có nguồn gốc rõ ràng. Đồ rừng, ốc bắt tự nhiên, nấm mọc hoang tuy lạ miệng nhưng mang rủi ro lớn. Bếp nên dùng dao – thớt riêng cho đồ sống và đồ chín để tránh lây nhiễm chéo.
Thực phẩm mang lại dinh dưỡng nhưng cũng có thể mang theo hiểm họa nếu ta thiếu cảnh giác. Chỉ một phút chủ quan, hậu quả đôi khi kéo dài hàng tháng, thậm chí nhiều năm. Ăn ngon là điều ai cũng mong, nhưng ăn an toàn mới là lựa chọn khôn ngoan. Hãy để mỗi bữa cơm không chỉ đủ đầy, mà còn lành mạnh và thông thái.
