Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng mực in trên hóa đơn giấy có thể chứa các hóa chất như BPA (bisphenol A) và BPS (bisphenol S). Đây là những chất bị cảnh báo có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản. Tuy nhiên, mức độ nguy hại còn phụ thuộc vào tần suất và cách con người tiếp xúc với chúng.
Tiến sĩ Tania Elliot – chuyên gia Dị ứng – đã dùng kẹp gỗ để cầm một tờ hóa đơn của Whole Foods và khuyến cáo: “Đừng chạm vào thứ này”. Bà giải thích, phần lớn hóa đơn giấy được in trên loại giấy có chứa BPA – một chất độc hại có thể thấm qua da, liên quan đến nguy cơ vô sinh, rối loạn nội tiết tố và một số loại ung thư.
Những cảnh báo này không phải vô căn cứ
Trước đây, phần lớn hóa đơn nhiệt chứa BPA – một chất gây rối loạn hormone, tác động đến khả năng sinh sản, điều hòa insulin và nhiều vấn đề sức khỏe khác. Tuy nhiên, trong khoảng 10 năm trở lại đây, BPA đã dần được thay thế bằng BPS.
Theo bà Nancy Hopf, nhà độc chất học công nghiệp tại Đại học Lausanne (Thụy Sĩ), giới khoa học hiện vẫn chưa có nhiều dữ liệu về BPS, bao gồm tác động tới cơ thể và ngưỡng an toàn khi tiếp xúc. Hóa đơn giấy thường sử dụng giấy nhiệt – được phủ thuốc nhuộm và chất tạo hình phản ứng với nhiệt để hiển thị chữ. Trước đây, lớp phủ này chứa BPA, vốn có cấu trúc tương tự estrogen – loại hormone ảnh hưởng tới hệ sinh sản, não bộ và nhiều tế bào khác, gây nguy cơ tiểu đường type 2, béo phì, kháng insulin và vô sinh.
Một khảo sát năm 2023 trên 571 mẫu hóa đơn từ 24 bang ở Mỹ cho thấy chỉ 1% còn chứa BPA, trong khi 85% có BPS. Tiến sĩ Andrea Gore, giáo sư Dược lý và Độc chất học tại Đại học Texas (Austin), cho rằng chưa thể kết luận BPS an toàn hơn BPA. Bằng chứng mới ngày càng chỉ ra rằng BPS cũng có khả năng bắt chước estrogen và gây tác hại tương tự, đặc biệt với sức khỏe sinh sản.
Nghiên cứu trên chuột cho thấy nguy cơ
Các nghiên cứu trên chuột mang thai cho thấy tiếp xúc BPS ở mức tương đương với con người khiến chuột cái giảm khả năng thụ thai và sinh ít con hơn. Nghiên cứu năm 2019 trên 1.841 phụ nữ mang thai tại Trung Quốc ghi nhận nhóm có nồng độ BPS trong nước tiểu cao nhất có nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ cao hơn 68% so với nhóm thấp nhất. Gần đây, bang California (Mỹ) đã đưa BPS vào danh sách các chất độc hại ảnh hưởng tới khả năng sinh sản ở cả nam và nữ. Một số nghiên cứu khác còn liên hệ BPS với béo phì, kháng insulin và vấn đề mạch máu ở trẻ.
Giáo sư Jonathan Martin, chuyên gia độc chất tại Đại học Stockholm, nhận định: dù khó chứng minh trực tiếp việc chạm hóa đơn gây bệnh, bằng chứng hiện tại đủ để khuyến nghị hạn chế tiếp xúc. BPA và BPS có thể thấm qua da trong vài giờ, nên tiếp xúc ngắn vài giây hoặc phút không đáng lo ngại.
Biện pháp giảm rủi ro khi tiếp xúc hóa đơn giấy:
- Người làm việc trong ngành bán lẻ nên đeo găng tay nitrile khi xử lý hóa đơn.
- Sau khi cầm hóa đơn, rửa tay bằng xà phòng thay vì dùng dung dịch rửa tay khô (vì có thể tăng hấp thụ hóa chất).
- Giảm diện tích da tiếp xúc, chỉ cầm bằng đầu ngón tay, tránh để hóa đơn chạm quần áo hoặc gần trẻ nhỏ.
- Vứt bỏ hóa đơn ngay sau khi sử dụng.
Ngoài ra, người tiêu dùng có thể lựa chọn nhận hóa đơn điện tử thay cho hóa đơn giấy. Theo tiến sĩ Gore, đây là giải pháp vừa bảo vệ bản thân vừa giảm nguy cơ cho nhân viên thu ngân – những người tiếp xúc với hàng nghìn tờ hóa đơn mỗi ngày.
