Một người mẹ chia sẻ rằng có lần, con trai chị ngồi cả tiếng rưỡi mà chỉ viết được vài dòng chữ. Không giữ nổi cơn giận, chị đã xé vở, bắt con viết lại từ đầu và thậm chí dùng thước gõ vào tay. Cậu bé vừa khóc vừa viết, nước mắt rơi ướt cả trang giấy. Khi mẹ quát lớn: “Không được khóc! Còn khóc sẽ bị đánh tiếp!”, con chỉ biết nấc nghẹn mà tiếp tục cầm bút.
Khi quay lại phòng, chị thấy con gục xuống bàn, ngủ thiếp đi với đôi mắt còn vương nước và cuốn vở lem nhoè. Nhìn cảnh ấy, người mẹ vừa thương vừa tức, tự hỏi: “Sao con lại có thể ngủ được trong lúc như vậy? Là do con vô tâm, hay cố tình chống đối?”.
Thực tế, việc trẻ khóc rồi ngủ không hề đơn giản. Đây không phải là dấu hiệu ngoan ngoãn hay biết nghe lời, mà là sự kiệt quệ cả về thể chất lẫn tinh thần.
Khi trẻ khóc dữ dội, cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng: tim đập nhanh, thở gấp, toàn thân gồng cứng. Chỉ vài phút khóc lớn cũng có thể tiêu hao năng lượng tương đương một lần chạy ngắn. Lúc ấy, giấc ngủ đến như một cơ chế tự vệ của hệ thần kinh: khi nỗi đau vượt quá sức chịu đựng, não bộ buộc phải “tạm ngắt kết nối” để bảo vệ chính mình.
Nhiều cha mẹ nghĩ rằng sau khi ngủ dậy, trẻ sẽ quên hết. Nhưng thực tế, đó chỉ là một kiểu trốn chạy tâm lý. Bị tổn thương bởi chính người thân mà các em tin tưởng nhất, trẻ không biết cách lý giải, chỉ còn biết tìm đến giấc ngủ để trốn tránh.
Đáng lo hơn, nghiên cứu cho thấy trong giấc ngủ, đặc biệt là giai đoạn REM, não bộ sẽ củng cố ký ức cảm xúc. Nghĩa là, nếu trẻ chìm vào giấc ngủ với sự sợ hãi, tủi thân thì những cảm xúc ấy càng in sâu hơn. Hậu quả có thể là:
-
Mất cảm giác an toàn: trẻ cảm thấy thế giới xung quanh không còn chỗ dựa.
-
Rạn nứt niềm tin: dễ khép kín, hoặc học theo cách dùng bạo lực.
-
Bóng đen tính cách: những ấm ức bị kìm nén có thể đeo bám và bùng phát khi lớn lên.
Cha mẹ thường nghĩ: “Trẻ con phải đánh mới nhớ”. Nhưng sự thật, trẻ không nhớ bài học, mà nhớ nỗi đau và sự sợ hãi. Nhiều khi, việc phạt đòn không xuất phát từ lỗi lầm quá lớn của trẻ, mà từ sự mệt mỏi, áp lực và mất kiểm soát của chính người lớn. Trong khi đó, nguyên nhân thật sự của việc học chậm có thể chỉ là chưa quen nề nếp, nội dung quá khó, hoặc thiếu tập trung – những điều cần được đồng hành và kiên nhẫn hơn là bạo lực.
Ngoài đánh mắng, cha mẹ hoàn toàn có những lựa chọn khác để đồng hành cùng con.
Nuôi dạy con là một hành trình dài và không tránh khỏi những lúc nóng giận. Điều quan trọng là học cách dừng lại và điều chỉnh:
-
Tạm dừng 10 giây: khi cảm thấy sắp bùng nổ, hãy bước ra khỏi không gian của con để hạ nhiệt.
-
Đón nhận cảm xúc trước, rồi mới dạy bảo: một cái ôm hay một lời công nhận cảm xúc sẽ giúp con bình tĩnh, dễ lắng nghe hơn.
-
Sửa sai sau đó: nếu lỡ nặng lời hay mất kiểm soát, đừng ngần ngại xin lỗi. Việc giải thích lý do tức giận và cùng con tìm giải pháp sẽ dạy trẻ về sự chân thành và trách nhiệm.
-
Thực hành giao tiếp phi bạo lực: sử dụng cách nói dựa trên bốn yếu tố – sự việc, cảm xúc, nhu cầu và đề nghị. Ví dụ: “Mẹ thấy con dùng điện thoại hơn nửa tiếng mà chưa dừng lại (sự việc), mẹ rất lo (cảm xúc), vì chúng ta cần bảo vệ đôi mắt (nhu cầu). Con cất điện thoại, rồi mẹ con mình cùng đọc sách nhé? (đề nghị)”.
