Theo Dailymail, các nhà khoa học đã xác định nguyên nhân của một “trận sóng thần bí ẩn” tấn công khu vực Đông Nam Alaska, khiến nước dâng tràn lên tới 30 mét so với mực nước biển.
Rạng sáng ngày 10/8, Trung tâm Động đất Alaska nhận được báo cáo về một trận sóng thần cục bộ, đột ngột xuất hiện tại khu vực hẻo lánh Endicott Arm. Các con sóng cao từ 3–4,5 mét được ghi nhận gần đảo Harbor, trong khi tại đảo Sawyer lân cận, nước dâng tới 30 mét.
Thông thường, sóng thần do động đất lớn gây ra, nhưng các nhà khoa học không phát hiện hoạt động địa chấn đáng kể nào tại đây, khiến vụ việc càng thêm bí ẩn.
Qua phân tích dữ liệu địa chấn, nhóm nghiên cứu phát hiện một vụ sạt lở đất khổng lồ gần sông băng South Sawyer, với thể tích ước tính hơn 100 triệu mét khối – tương đương 40.000 bể bơi tiêu chuẩn Olympic.
Giám đốc Trung tâm Động đất Alaska, ông Michael West, cho biết: “Đây là vụ lớn nhất trong vòng 10 năm qua ở Alaska.”
Sạt lở đất có thể gây sóng thần khi khối lượng nước lớn bị đẩy dịch chuyển đột ngột.
Ông Alec Bennett, Phó giáo sư Đại học Alaska Fairbanks, chia sẻ: “Những sự kiện như thế này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, bao gồm hoạt động địa chấn, đất tan băng hoặc mưa lớn. Thường thì sạt lở sẽ tạo ra tín hiệu địa chấn, sau đó sóng thần xuất hiện khi đất đá và bùn đổ ập xuống nước.”
Trung tâm Động đất Alaska cho biết, mọi bằng chứng đều cho thấy những con sóng cao 3–4,5 mét này bắt nguồn từ một vụ sạt lở hàng chục triệu mét khối đá rơi xuống nước.
Một phần đất đá rơi lên sông băng Sawyer, phần còn lại đổ xuống Tracy Arm, tạo nên hiện tượng seiche – dạng sóng thần bị giữ lại trong vịnh hẹp. Đây có thể là vụ sạt lở đất và sóng thần lớn nhất Alaska kể từ năm 2015.
Tuần duyên Mỹ đã thực hiện khảo sát trên không khu vực South Sawyer Glacier và Tracy Arm Fjord. Hình ảnh cho thấy đất đá tràn khắp bề mặt và một vệt phá hủy rõ ràng chạy dài từ sườn núi xuống, minh chứng cho quy mô khổng lồ của sự kiện.
Ông Bennett nhắc lại rằng sự việc tương tự từng xảy ra ở Alaska, tiêu biểu là thảm họa vịnh Lituya năm 1958. Khi đó, một trận động đất 7,8 độ Richter gây sạt lở đá xuống cửa vịnh hẹp, tạo ra siêu sóng thần cao tới 524 mét – kỷ lục cao nhất từng được ghi nhận.
Sóng thần vịnh Lituya đã san phẳng rừng, phá hủy tàu thuyền, nhưng kỳ diệu thay, một số người vẫn sống sót.
“Ngoài những vịnh hẹp, các hồ hoặc cửa sông cũng dễ xảy ra hiện tượng này, vì khối lượng đất đá có thể nhanh chóng đẩy dịch chuyển phần lớn lượng nước,” Bennett giải thích. “Và trong tương lai, các điều kiện gây ra sự kiện kiểu này có thể xuất hiện thường xuyên hơn. May mắn là vụ lần này không xảy ra ở khu vực đông dân, nhưng nguy cơ sẽ cao hơn nếu chúng ta gặp thêm những sự kiện tương tự.”
Trận sóng thần này xảy ra chỉ vài ngày trước khi thủ phủ Alaska hứng chịu đợt lũ lịch sử với mực nước cao kỷ lục, sau khi một con đập băng gần đó vỡ, giải phóng lượng lớn nước mưa và nước tan băng.
Trên trang web thành phố Juneau, chính quyền cảnh báo người dân: “Hãy hết sức cẩn thận gần các công trình hư hại, tránh xa bờ sông và không lái xe qua vùng nước ngập. Việc chạy xe trong khu vực ngập có thể tạo sóng gây thêm hư hại cho các tòa nhà lân cận.”
Những rào chắn chống lũ mới lắp đầu năm nay được cho là đã cứu cộng đồng khỏi thiệt hại nghiêm trọng hơn. Bà Katie Koester, Quản lý thành phố Juneau, nói: “Chúng thực sự đã bảo vệ được cộng đồng. Nếu không có chúng, chúng ta sẽ có hàng trăm ngôi nhà bị ngập.”
Đầu năm, chính quyền thành phố đã hợp tác với các cơ quan bang, liên bang và bộ tộc để lắp đê tạm dài khoảng 4 km dọc bờ sông, nhằm ngăn lũ trên diện rộng.
10.000 rào chắn “Hesco” – loại bao cát gia cố khổng lồ – được lắp đặt để bảo vệ hơn 460 tài sản. Chủ nhà trong vùng lũ phải tự chi trả 40% chi phí, khoảng 6.300 USD/người trong 10 năm. Một số ít hộ còn đóng thêm 50.000 USD để gia cố bờ sông.
Khoảng một phần tư cư dân phản đối, nhưng không đủ số lượng để dừng dự án.
Dù lũ vẫn xảy ra, mức độ thiệt hại thấp hơn nhiều so với các năm 2023 và 2024, khi gần 300 ngôi nhà bị ngập vì hiện tượng vỡ hồ băng tương tự.
Đợt lũ này bắt đầu khi nước từ hồ Suicide Basin – một hồ phụ của sông băng Mendenhall, cách thủ phủ khoảng 16 km – bất ngờ tràn xuống, nhấn chìm đường sá, phá hủy hạ tầng và buộc chính quyền phát cảnh báo khẩn cấp.
Thông báo của giới chức viết: “Hồ Suicide Basin đã vỡ bờ, dự kiến gây ngập ở hồ và sông Mendenhall từ chiều tối thứ Ba đến thứ Tư.”
Người dân trong vùng nguy cơ ngập sâu 5,2 mét được yêu cầu sơ tán ngay lập tức. Khi tình hình an toàn, hệ thống cảnh báo khẩn qua sóng di động sẽ được gửi tới cư dân.
Nhiều tuyến đường trong khu vực bị phong tỏa, bao gồm đường Mendenhall Loop, và sẽ chỉ được mở lại khi mực nước xuống dưới 3,6 mét kèm kiểm tra an toàn hoàn tất.
