Một trong số đó là câu: "Tiền có ba không cho vay, lễ có ba không theo, đường có ba không đi" – tưởng chừng đơn giản nhưng lại chứa đựng triết lý sống sâu sắc, nhắc nhở con người phải luôn thận trọng, tỉnh táo và khéo léo trong đối nhân xử thế. Vậy ba điều ấy là gì? Vì sao người xưa lại căn dặn kỹ lưỡng đến thế?
Tiền có ba không cho vay
Không cho vay người nói mà không giữ lời
Người xưa từng dạy: “Lời nói là vàng ngọc”, bởi vậy, chữ tín luôn là thước đo đầu tiên trong bất kỳ mối quan hệ nào, đặc biệt là liên quan đến tiền bạc. Những người thường xuyên thất hứa, nói một đằng làm một nẻo thì tuyệt đối không nên cho vay.
Bởi tiền khi đã rơi vào tay người thiếu trách nhiệm thì khả năng thu hồi gần như bằng không. Câu “Thịt bao chó ăn, một đi không trở lại” là lời cảnh tỉnh đắt giá cho những trường hợp này.
Không cho vay người lười biếng, ỷ lại
Tục ngữ có câu: “Cứu gấp thì nên, cứu nghèo thì khó”, ngụ ý rằng chỉ nên giúp người trong cơn hoạn nạn nhất thời, chứ không nên chu cấp mãi cho những ai đã quen sống phụ thuộc. Với người ham chơi, lười lao động, dù bạn có cho vay bao nhiêu lần, họ cũng khó thay đổi bản thân. Thay vì đưa tiền, hãy cho họ một cơ hội để học cách tự lập – đó mới là sự giúp đỡ thực sự.
Không cho vay khi không rõ mục đích sử dụng
Khi ai đó hỏi mượn tiền nhưng lại giấu nhẹm lý do, bạn cần hết sức cẩn trọng. Bởi không biết rõ mục đích vay, rất có thể họ sẽ dùng tiền vào những hành vi tiêu cực như cờ bạc, rượu chè hay những thói quen xấu khác. Trong trường hợp này, cho vay chẳng khác nào tiếp tay cho họ đi sai đường và tự hủy hoại cuộc sống của chính mình.
Lễ có ba không theo
Không theo những lễ nghi hình thức, vô nghĩa
Những buổi lễ mang tính hình thức, không xuất phát từ giá trị tinh thần hay nhân văn – như tiệc khoe mẽ, lễ tổ chức vì mục đích cá nhân, hay thậm chí những sự kiện quá đà như tiệc sinh nhật thú cưng, tiệc “trình diễn” mạng xã hội – đều nên tránh. Việc tham gia những lễ nghi kiểu này không chỉ gây tốn kém thời gian, tiền bạc mà còn dễ khiến bản thân vướng vào các mối quan hệ hời hợt, thiếu chân thành.
Không theo lễ khi không được mời
Với các sự kiện trọng đại như cưới hỏi, giỗ chạp, ma chay... nếu không nhận được lời mời chính thức từ chủ nhà, tốt nhất nên giữ lễ bằng cách không tự tiện tham dự. Đây là phép lịch sự tối thiểu và cũng thể hiện sự tôn trọng đối với gia chủ. Tự ý đến dự có thể gây khó xử cho cả đôi bên, biến sự chân thành thành sự vụng về.
Không theo lễ một chiều, chỉ có đi mà không có lại
Người xưa luôn đề cao nguyên tắc “có qua có lại mới toại lòng nhau”. Nếu đối phương chỉ nhận mà không bao giờ đáp lễ, mối quan hệ dần trở nên mất cân bằng, thậm chí khiến bạn bị lợi dụng mà không hay. Lễ nghi trong giao tiếp cần đến từ sự chân thành, không nên kéo dài nếu chỉ là hình thức và thiếu sự tương hỗ lẫn nhau.
Đường có ba không đi
Không đi con đường đắm chìm trong sắc dục
Dục vọng là con dao hai lưỡi – nếu không biết kiểm soát, con người rất dễ đánh mất lý trí và đạo đức. Từ xa xưa, ông cha ta đã cảnh báo về hậu quả của lối sống buông thả, lạm dụng nhục dục: nó không chỉ bào mòn phẩm hạnh mà còn có thể hủy hoại cả gia đình và sự nghiệp. Sự sa đọa, dù đến chậm, nhưng hậu quả luôn nặng nề.
Không đi con đường mù quáng vì tiền tài
Tiền bạc vốn là công cụ phục vụ cuộc sống, nhưng nếu vì nó mà đánh đổi đạo đức, làm giàu bằng thủ đoạn hoặc bất chấp luân thường đạo lý, cái giá phải trả sẽ rất lớn. Lịch sử từng chứng kiến nhiều bài học cay đắng, trong đó có vua Trần Dụ Tông – một minh chứng rõ nét cho sự suy tàn của cả triều đại chỉ vì đam mê hưởng lạc, tiêu xài vô độ và mất kiểm soát về tài chính.
Không đi con đường khi chưa chắc chắn
Trong cuộc sống, không phải con đường nào cũng đáng để bước đi. Nếu chưa nắm rõ tình hình, chưa có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tốt nhất đừng vội vàng hành động. Sự liều lĩnh thiếu căn cứ có thể dẫn đến thất bại, thậm chí ảnh hưởng đến uy tín và các mối quan hệ xung quanh. Biết dừng đúng lúc cũng là một dạng trí tuệ cần có ở người khôn ngoan.
