Sự trở lại của bóng dài – và sự thụt lùi của Ngoại hạng Anh
“Bóng đá trực diện đã trở lại.” Câu khẩu hiệu này vang lên khắp các sân cỏ nước Anh. Không còn tiki-taka, không còn chuyền ngắn từ sân nhà. Hãy đưa bóng lên nhanh, tạt nhiều, tranh chấp nhiều, đá phạt góc và ném biên càng nhiều càng tốt. Nghe có vẻ hấp dẫn, nhưng thực tế thì không.
Ngoại hạng Anh đang thụt lùi, không còn là giải đấu “hấp dẫn nhất thế giới” như cách nó được ca ngợi. Jason Burt, cây bút của The Telegraph, cho rằng bóng đá Anh đang trở nên giống bóng bầu dục Mỹ NFL – môn thể thao vốn đề cao chiến thuật cố định và sức mạnh thể chất hơn là sáng tạo và cảm xúc.
Bóng đá “cứng nhắc” quay trở lại
Burt nhắc lại bài viết kinh điển của Jorge Valdano năm 2005, khi ông chỉ trích trận bán kết Champions League giữa Liverpool và Chelsea vì “rất chiến thuật, rất thể lực, nhưng không còn chỗ cho đường chuyền ngắn, cú lừa bóng hay pha phối hợp 1-2.”
Hai thập kỷ sau, mô tả đó đang đúng trở lại với Ngoại hạng Anh 2025–26. Giải đấu chứng kiến làn sóng tôn vinh lối chơi trực diện, ăn mừng các bàn thắng từ phạt góc, ném biên, thậm chí là những pha “đá cắm” theo kiểu cổ điển. Máy quay giờ đây thường hướng về các HLV phụ trách tình huống cố định nhiều hơn cả các HLV trưởng.
Arsenal, dưới thời Mikel Arteta, được xem là ví dụ tiêu biểu. Họ đã ghi 16 bàn – trong đó có 9 bàn từ tình huống cố định, 2 bàn phạt đền và chỉ 5 bàn từ bóng sống. Trung vệ Gabriel Magalhaes đã ghi 18 bàn cho Arsenal ở Ngoại hạng Anh, tất cả đều đến từ các pha cố định.
Không ngạc nhiên khi Jamie Carragher mô tả Gabriel là “cầu thủ có ảnh hưởng nhất giải đấu” – không phải vì anh là trung vệ giỏi nhất, mà vì anh là người nguy hiểm nhất trong các pha bóng chết.
Sự “Mỹ hóa” trong chiến thuật Ngoại hạng Anh
Sự "Mỹ hóa” không chỉ đến từ làn sóng các ông chủ người Mỹ, mà còn từ cách tiếp cận chiến thuật – giống như NFL. Các đội có HLV tình huống cố định riêng, dùng sổ tay chiến thuật dày đặc để khai thác từng pha đá phạt hay ném biên.
Aston Villa có Austin MacPhee, Arsenal có Nicolas Jover – những HLV phụ trách cố định giờ đây được tôn vinh như ngôi sao. Nhưng vấn đề là: ít bàn thắng hơn, ít thời gian bóng lăn hơn, ít sự sáng tạo hơn.
Trung bình mùa này chỉ có 2,68 bàn/trận, thấp nhất kể từ mùa 2017–18.
Tỷ lệ bàn thắng từ tình huống cố định cao nhất trong 4 năm.
Thời gian bóng thực sự trong cuộc chỉ còn 55 phút 12 giây/trận, mức thấp nhất kể từ 2022–23.
Dù các trận đấu kéo dài hơn 100 phút vì VAR và thời gian bù giờ, bóng lại “chết” nhiều hơn vì chờ phạt góc, ném biên hoặc các pha cố định khác. Trận đấu trở nên đứt quãng, giống hệt NFL – stop and go.
Khi sự sáng tạo bị lãng quên
Đúng là bóng đá hiện đại từng rơi vào cực đoan khác – chuyền qua chuyền lại mà không dám mạo hiểm. Nhưng hiện tại, sân khấu đã bị chiếm lĩnh bởi “bóng đá cơ học”: cầu thủ ngại rê bóng, tránh rủi ro, chỉ chuyền theo sơ đồ định sẵn.
Burt ví điều đó là “bóng đá theo bảng chữ cái” – A chuyền cho B, B chuyền cho C, rồi lại quay ngược lại. Mọi thứ bị đo đếm bằng “tỷ lệ chuyền chính xác”, một con số chẳng nói lên điều gì về niềm vui hay cái đẹp của bóng đá.
Thậm chí, lối chơi “chuyền từ thủ môn” từng được xem là biểu tượng hiện đại, giờ cũng thành gánh nặng khi nhiều đội bắt chước Pep Guardiola mà không có cầu thủ đủ giỏi như Ederson.
Vấn đề lớn nhất là các HLV mất đi cá tính chiến thuật. Khi Arsenal thành công với các pha cố định, hàng loạt đội khác vội vàng sao chép. Khi Brentford nổi bật với ném biên, phần còn lại cũng bắt chước.
Có người cho rằng điều này giúp cân bằng giải đấu – minh chứng là Bournemouth hay Sunderland lọt top 4 – nhưng thực tế, đó là ngụy biện. Thành công của họ không chỉ đến từ những pha cố định.
PSG – mô hình cân bằng cần hướng đến
Burt cho rằng đội bóng kết hợp hài hòa nhất giữa trực diện và kỹ thuật là Paris Saint-Germain, đương kim vô địch châu Âu. PSG chơi nhanh, đôi lúc trực diện, nhưng vẫn giữ trung tuyến làm trục tổ chức, vẫn có những cầu thủ chạy biên sẵn sàng rê bóng, đối mặt và tạo đột biến.
Đó mới là hướng đi của bóng đá hiện đại – chứ không phải một phiên bản “nâng cấp” của Stoke City dưới thời Tony Pulis.
Ngoại hạng Anh từng là biểu tượng cho tốc độ, cảm xúc và sự sáng tạo. Giờ đây, khi trở nên giống NFL với những pha cố định dày đặc và trận đấu bị chia nhỏ. Nếu còn tiếp tục, giải đấu này sẽ đánh mất linh hồn của chính mình.
