Từ lâu, dân gian đã lưu truyền quan niệm rằng tháng sinh của trẻ có thể ảnh hưởng đến mức độ thông minh. Thoạt nghe, điều này tưởng chừng như vô căn cứ. Tuy nhiên, ngày càng nhiều công trình nghiên cứu khoa học hiện đại đang dần làm sáng tỏ mối liên hệ giữa thời điểm chào đời và sự phát triển trí tuệ của trẻ nhỏ.
Trẻ sinh gần tháng 9, 10 thường thông minh hơn
Một nghiên cứu từ Đại học Harvard đã theo dõi hàng nghìn trẻ em trong thời gian dài, phân tích mối liên hệ giữa tháng sinh, môi trường phát triển và kết quả kiểm tra IQ. Kết quả cho thấy: Trẻ sinh vào tháng 9 và 10 có lợi thế rõ rệt trong các bài kiểm tra trí tuệ so với bạn bè cùng lứa.
Tương tự, các nhà khoa học tại Tây Ban Nha cũng phát hiện rằng trẻ sinh vào mùa thu – đặc biệt là tháng 9 và 10 – có điểm số cao hơn trong các bài kiểm tra nhận thức.
Đáng chú ý, một nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature Human Behaviour năm 2021 với dữ liệu từ hơn 2 triệu trẻ em trên toàn cầu cũng xác nhận: Trẻ sinh tháng 9 đạt điểm cao hơn 3–5% ở các bài kiểm tra toán học và ngôn ngữ so với trẻ sinh tháng 8. Trẻ sinh tháng 10 xếp ngay sau.
Tại Việt Nam, những thống kê không chính thức từ các trường đại học lớn như Tsinghua, Phúc Đán hay Chiết Giang cũng ghi nhận tỷ lệ sinh viên sinh vào tháng 9 và 10 cao hơn hẳn so với các tháng khác.
Ba lý do khoa học lý giải sự khác biệt
1. Dinh dưỡng thai kỳ thuận lợi
Giai đoạn giữa và cuối thai kỳ là thời điểm vàng để phát triển não bộ thai nhi, đòi hỏi lượng lớn DHA, sắt, kẽm và các vi chất thiết yếu. Với trẻ sinh vào tháng 9 hoặc 10, mẹ bầu trải qua tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba trong thời gian từ mùa xuân đến đầu thu – khi thực phẩm phong phú và thời tiết thuận lợi. Ánh nắng mùa hè còn hỗ trợ tổng hợp vitamin D, yếu tố đóng vai trò quan trọng với sự phát triển thần kinh.
2. Lợi thế về tuổi nhập học
Theo nguyên tắc phân lớp phổ biến, trẻ sinh vào tháng 9 thường là những em lớn tuổi nhất trong lớp (gần 7 tuổi khi vào lớp 1), trong khi trẻ sinh tháng 8 thường vừa tròn 6 tuổi. Tâm lý học gọi đây là "hiệu ứng tuổi tương đối" – độ tuổi lớn hơn đồng nghĩa với khả năng tập trung, tự chủ và tiếp thu bài tốt hơn. Điều này giúp trẻ dễ dàng xây dựng sự tự tin và động lực học tập, tạo ra vòng tròn phát triển tích cực.
3. Phát triển vận động thô vượt trội
Trẻ sinh tháng 9–10 thường trải qua giai đoạn tập đi vào mùa xuân, hè và thu – khi thời tiết thuận lợi cho hoạt động ngoài trời. Các nghiên cứu cho thấy chỉ cần tăng thêm 1 giờ hoạt động ngoài trời mỗi ngày, tốc độ phát triển vùng vỏ não trước trán – trung tâm kiểm soát trí tuệ – có thể tăng 7%. Trong khi đó, trẻ sinh vào mùa đông như tháng 12, 1 gặp nhiều hạn chế về vận động, ảnh hưởng đến kích thích giác quan và phát triển trí tuệ sớm.
Không sinh vào tháng 9–10, có cần lo lắng?
Câu trả lời là không. Dù các nghiên cứu trên cho thấy một số xu hướng thú vị, nhưng trí tuệ con người chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như di truyền, môi trường sống, giáo dục và sự tương tác từ gia đình.
Trẻ em sinh vào bất kỳ thời điểm nào trong năm cũng đều có khả năng phát triển trí tuệ vượt bậc nếu được nuôi dưỡng đúng cách. Một số gợi ý dành cho phụ huynh:
Tận dụng giai đoạn 0–6 tuổi: Đây là thời điểm não bộ phát triển mạnh mẽ nhất. Hãy dành thời gian giao tiếp, đọc sách, kể chuyện, chơi trò chơi kích thích trí não như xếp hình, nhập vai…
Tăng cường trải nghiệm môi trường: Không cần đồ chơi đắt tiền hay chương trình học cao siêu, chỉ cần cho trẻ tiếp xúc với nhiều màu sắc, âm thanh, chất liệu khác nhau sẽ giúp phát triển kết nối thần kinh hiệu quả.
Tôn trọng sự khác biệt cá nhân: Mỗi trẻ đều có điểm mạnh riêng – có bé giỏi toán, có bé lại sáng tạo nghệ thuật, khéo tay… Quan trọng nhất là cha mẹ đồng hành, định hướng đúng sở trường để con phát huy tối đa tiềm năng.
Tháng sinh có thể là một yếu tố nhỏ ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ, nhưng không phải yếu tố quyết định. Sự yêu thương, chăm sóc, nuôi dạy đúng cách mới là nền tảng quan trọng nhất để trẻ thông minh, thành công và hạnh phúc trong tương lai.
