Trong kỷ nguyên bóng đá hiện đại, nơi dữ liệu trở thành một phần không thể thiếu của việc phân tích trận đấu, người hâm mộ và các chuyên gia ngày càng có xu hướng đánh giá một cầu thủ qua những con số thống kê khô khan.
Số đường chuyền, tỷ lệ chính xác, số lần đi bóng qua người hay số pha kiến tạo đã trở thành thước đo quen thuộc để định danh một tài năng. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những cầu thủ mà giá trị thực sự của họ lại nằm ngoài lăng kính của những chỉ số thông thường.
Martin Zubimendi, tân binh của Arsenal, chính là một minh chứng điển hình cho nghịch lý đó: một anh tài mà những con số thống kê hào nhoáng dường như luôn lảng tránh.
Nhìn vào bảng thống kê của Zubimendi tại Real Sociedad mùa giải trước, người ta có thể dễ dàng đi đến một kết luận vội vã. Anh chỉ xếp thứ 19 trong số 69 tiền vệ La Liga về số đường chuyền hướng lên phía trước, đứng thứ 27 về số lần đi bóng tịnh tiến và có tỷ lệ chuyền bóng chính xác 84.4% - một con số hoàn toàn bình thường đối với một tiền vệ được kỳ vọng sẽ điều tiết lối chơi.
Những chỉ số này không hề "nhảy múa" trên trang giấy, không tạo ra sự phấn khích và thậm chí có thể gây hoài nghi cho những ai chưa từng xem anh thi đấu. Đây chính là điểm khởi đầu của nghịch lý: tại sao một cầu thủ với những thông số có vẻ tầm thường lại được Mikel Arteta khao khát đến vậy?
Câu trả lời nằm ở những giá trị vô hình mà dữ liệu sự kiện (event data) truyền thống thường bỏ lỡ. Giá trị của Zubimendi không nằm ở những pha bóng cuối cùng, mà ở khả năng tạo điều kiện cho đồng đội và làm xáo trộn cấu trúc của đối phương từ rất sớm. Vai trò của anh là một "người giải tỏa áp lực".
Thống kê nâng cao từ SkillCorner cho thấy, gần 57% số đường chuyền của anh được thực hiện dưới áp lực cao từ đối thủ. Anh không chỉ đơn thuần là người nhận bóng ở vị trí an toàn; ngược lại, anh chủ động di chuyển vào những khu vực khó, tự biến mình thành "trạm trung chuyển" để giúp đồng đội thoát khỏi vòng vây.
Bằng cách gánh vác phần lớn áp lực cho toàn đội, Zubimendi giúp lối chơi của Real Sociedad (và sắp tới là Arsenal) trở nên mượt mà và liền mạch. Đây là một sự hy sinh thầm lặng mà không một chỉ số về "kiến tạo" hay "bàn thắng" nào có thể ghi nhận.
Điểm mấu chốt thứ hai làm nên tài năng của Zubimendi là khả năng thực hiện những đường chuyền "phá vỡ cấu trúc" (line-breaking passes).
Đây là những đường chuyền xuyên qua, vòng qua hoặc vượt qua các lớp phòng ngự có tổ chức của đối phương. Mặc dù nhiều đường chuyền của anh không được định nghĩa là "tịnh tiến" (progressive pass) do điểm xuất phát nằm sâu ở phần sân nhà, tác động của chúng lại vô cùng lớn.
Zubimendi xếp thứ hai tại La Liga mùa trước, chỉ sau Pedri, về tổng số đường chuyền phá vỡ cấu trúc từ vị trí tiền vệ trung tâm. Những đường chuyền này có thể không đưa bóng đi một quãng đường dài, nhưng chúng đặt ra câu hỏi cho hàng thủ đối phương, buộc các hậu vệ phải di chuyển khỏi vị trí và từ đó tạo ra khoảng trống cho các cầu thủ tấn công khai thác.
Chúng là những pha bóng khởi nguồn cho một đợt tấn công, thay đổi nhịp độ từ xây dựng chậm rãi sang tấn công tốc độ chỉ trong một khoảnh khắc.
Hơn nữa, tư duy chơi bóng và khả năng điều tiết nhịp độ của Zubimendi là phẩm chất đặc biệt. Anh sở hữu sự nhạy bén để biết khi nào cần giữ bóng, khi nào cần chuyền một chạm để tăng tốc trận đấu.
Anh liên tục di chuyển không bóng để cung cấp một lựa chọn chuyền bóng an toàn, nhưng khi nhận thấy cơ hội, anh có thể tung ra một đường chuyền táo bạo bằng cả hai chân để mở toang thế trận. Anh là sự kết hợp giữa an toàn và đột biến, giữa kỷ luật và sáng tạo – những yếu tố mà bản chất của chúng là sự tương tác với bối cảnh trận đấu, điều mà các con số thống kê đơn lẻ không thể nào lột tả hết.
Cuối cùng, Martin Zubimendi là một lời nhắc nhở rằng bóng đá không chỉ là một trò chơi của những con số. Anh đại diện cho nghệ thuật thầm lặng của những tiền vệ kiến thiết lùi sâu, những người có tầm ảnh hưởng lan tỏa khắp sân bóng nhưng lại không thường xuyên xuất hiện trên bảng tỷ số.
Đánh giá anh chỉ qua các chỉ số thống kê cơ bản cũng giống như đọc một vài dòng tóm tắt và cho rằng mình đã hiểu toàn bộ cuốn tiểu thuyết. Để thấy được tài năng thực sự của Zubimendi, người ta phải xem anh thi đấu, phải cảm nhận được cách anh di chuyển, cách anh giải tỏa áp lực và cách anh biến những tình huống khó khăn thành lợi thế cho đội nhà. Anh chính là nghịch lý sống động, một anh tài mà giá trị thực sự chỉ có thể được đo đếm bằng con mắt của những người hiểu bóng đá.
