Trong kho tàng triết lý phương Đông, cha ông ta đã để lại biết bao câu nói ngắn gọn nhưng đầy thâm sâu. Một trong số đó là: "Nghèo không động tam nghệ, giàu không gần tam nhân" – câu nói tưởng chừng đơn giản nhưng lại chứa đựng những lời răn dạy sâu sắc về cách ứng xử, giữ thân, và tránh họa trong cuộc sống.
Nghèo không động tam nghệ – Khi khốn cùng vẫn phải giữ khí tiết
"Tam nghệ" ở đây ám chỉ ba nghề không nên đụng đến khi nghèo khó, dù có khổ mấy cũng không nên kiếm sống bằng con đường đó. Cụ thể, đó là:
-
Nghề trộm cắp – Khi cái bụng đói, người ta dễ làm liều. Nhưng trộm cắp tuy có thể giải quyết tạm thời cái đói, nhưng lâu dài sẽ dẫn tới tù tội, mất danh dự, mất nhân cách. Một lần bước chân vào con đường sai trái, rất khó quay đầu.
-
Nghề lừa đảo – Lợi dụng lòng tin của người khác để trục lợi là một hành vi đáng lên án. Nghèo đói có thể là hoàn cảnh, nhưng dối trá là lựa chọn. Một người dù túng quẫn đến đâu cũng nên giữ chữ “tín” và lòng ngay thẳng.
-
Nghề bán rẻ nhân cách – Dù là thể xác hay tinh thần, việc dùng bản thân để đổi lấy tiền bạc trong tuyệt vọng là điều không nên. Danh dự là thứ quý giá, một khi mất đi rất khó lấy lại.
Người xưa dạy: “Thanh bần lạc đạo” – tức là nghèo mà vui với đạo, giữ được lòng ngay thẳng và nhân cách. Chỉ khi trải qua nghèo khó một cách chính trực, con người mới có thể trưởng thành và trân quý thành công sau này.
Giàu không gần tam nhân – Khi có của phải biết chọn bạn mà chơi
Đến khi có của ăn của để, người ta lại đứng trước một cạm bẫy khác – đó là sự lựa chọn người xung quanh. "Tam nhân" ám chỉ ba kiểu người không nên gần gũi, dù giàu sang đến đâu cũng nên tránh xa nếu không muốn họa từ miệng, họa từ tâm sinh ra:
-
Kẻ nịnh hót – Người luôn miệng tâng bốc, không có chính kiến. Gặp lúc thuận thì bám víu, gặp lúc hoạn nạn thì quay lưng. Họ chỉ đến vì lợi, không bao giờ thật lòng.
-
Kẻ tiểu nhân – Người hay đố kỵ, soi mói, sẵn sàng hạ bệ người khác để nâng mình lên. Gần những người này, dù có tử tế mấy cũng dễ vướng vào thị phi, rắc rối không đáng có.
-
Kẻ sống vô ơn – Dù bạn có giúp họ bao nhiêu, họ cũng dễ quên. Khi bạn lâm nạn, họ không những không giúp mà còn quay lưng, thậm chí phản bội. Kết giao với người vô ơn chẳng khác nào tự gieo mầm họa.
Giàu có không chỉ là sở hữu tiền bạc, mà còn là khả năng giữ được bình yên, giữ được các mối quan hệ lành mạnh. Biết chọn bạn, chọn người thân cận cũng là một loại trí tuệ sống còn.
Tránh được, họa nặng cũng hóa nhẹ
Nhưng nếu biết giữ mình trong cái nghèo, biết tránh người trong cái giàu, thì nhiều rủi ro cũng sẽ được giảm thiểu. Cái gọi là "đức năng thắng số", không phải chuyện mê tín, mà là sự nhấn mạnh vai trò của đạo đức, bản lĩnh và tầm nhìn trong cuộc đời mỗi con người.
Câu nói "Nghèo không động tam nghệ, giàu không gần tam nhân" là một bài học quý báu của ông cha để lại, giúp người đời sau biết cách đối nhân xử thế, giữ mình giữa dòng đời lắm cám dỗ. Biết sống có nguyên tắc, biết lúc nào nên tiến, lúc nào nên lui, thì dù không giàu sang tột đỉnh cũng có được sự bình an quý giá trong tâm hồn.
