Trong những ngày qua, làn sóng phẫn nộ hướng về FIFA đã dâng cao chưa từng thấy khi cơ quan quyền lực nhất của bóng đá thế giới công bố mức giá vé cho World Cup 2026. Những cụm từ như "trấn lột", "đáng khinh" hay "vô đạo đức" xuất hiện dày đặc trên các diễn đàn của người hâm mộ, vẽ nên bức tranh về một giải đấu đang dần biến chất, nơi những tấm vé vào sân trở thành đặc quyền của giới thượng lưu Mỹ thay vì dành cho những cổ động viên cuồng nhiệt.
Dẫu vậy, nếu gạt bỏ cảm xúc tức giận sang một bên để nhìn nhận vấn đề một cách thấu đáo, chúng ta sẽ thấy một thực tế trớ trêu: FIFA không hoàn toàn chịu trách nhiệm cho cơn ác mộng về giá vé này, nhưng chính họ lại đang phạm phải một sai lầm mang tính hệ thống, đe dọa đến chính linh hồn của môn thể thao vua.
Để minh oan một phần cho FIFA, chúng ta cần đặt mình vào bối cảnh đặc thù của nước Mỹ - nơi đăng cai chính của giải đấu sắp tới. Hãy thử tưởng tượng một viễn cảnh khác, nơi FIFA giữ nguyên mức giá "bình dân" như World Cup 2022 tại Qatar, dao động từ 69 đến 220 USD cho vòng bảng. Trong kịch bản đó, hàng chục triệu người sẽ đổ xô đăng ký xổ số, nhưng chỉ một thiểu số may mắn sở hữu được tấm vé giá gốc. Phần đông còn lại sẽ phải đối mặt với một thực tế tàn khốc hơn nhiều: thị trường vé chợ đen (secondary market).
Đây chính là nút thắt của vấn đề. Tại Mỹ, thị trường vé thứ cấp gần như không được kiểm soát. Không giống như Mexico hay nhiều quốc gia châu Âu có luật pháp nghiêm ngặt hạn chế phe vé, nước Mỹ là thiên đường cho các hoạt động đầu cơ. Từ những cá nhân hoạt động đơn lẻ cho đến các gã khổng lồ doanh nghiệp như StubHub hay SeatGeek đều có thể mua đi bán lại vé công khai và hợp pháp. Mức giá gốc càng thấp, biên độ lợi nhuận của phe vé càng cao. Những kẻ đầu cơ sẵn sàng bỏ ra 100 USD vì họ biết chắc chắn có người sẽ mua lại với giá 500 USD.
Thực tế hiện tại đã chứng minh luận điểm này. Ngay cả khi FIFA niêm yết mức giá mà công chúng gọi là "gây sốc", việc phe vé vẫn diễn ra. Trên các trang web bán lại nổi tiếng, giá vé cho mọi trận đấu của World Cup 2026 đều đang cao hơn mức giá niêm yết của FIFA. Một tấm vé được FIFA bán ra với giá 155 USD, sau đó tăng lên 265 USD trong các đợt mở bán tiếp theo, hiện đang nằm chễm chệ trên StubHub với mức giá 1.032 USD. Về mặt lý thuyết, người bán lại tấm vé đó sẽ bỏ túi hơn 500 USD lợi nhuận.
Lập luận của FIFA trở nên có lý khi đặt câu hỏi: Tại sao khoản lợi nhuận 500 USD đó lại rơi vào túi một cá nhân ngẫu nhiên thay vì chảy về ngân sách của bóng đá để tái đầu tư cho sự phát triển toàn cầu? Có một quan điểm đi ngược lại đám đông cho rằng FIFA đang đóng vai "người tốt" khi tận dụng sự giàu có tư nhân vô lý tại Mỹ để phân phối lại hàng tỷ đô la cho các quốc gia nghèo hơn nhằm phát triển bóng đá. Đây là một lập luận kinh tế sắc bén và khó có thể bác bỏ hoàn toàn.
Thế nhưng, chính tại điểm giao thoa giữa toan tính kinh tế và giá trị tinh thần, FIFA đã mắc một sai lầm không thể tha thứ. Sai lầm đó không nằm ở việc họ muốn tối đa hóa doanh thu, mà nằm ở sự lạnh lùng và tàn nhẫn khi áp đặt mức giá đó lên tất cả mọi người, đánh đồng những cổ động viên trung thành nhất với những khán giả vãng lai giàu có.
FIFA đã thất bại trong việc tạo ra các cơ chế bảo vệ dành cho những người hâm mộ đích thực – những người đã dành cả thanh xuân, tiền bạc và công sức để theo chân đội tuyển qua từng vòng loại, những người đã nuôi dưỡng tình yêu bóng đá từ các giải đấu cấp thấp như MLS hay bóng đá phong trào. Thay vì tri ân họ, FIFA bắt họ phải cạnh tranh sòng phẳng bằng ví tiền với những người có thể chẳng biết việt vị là gì nhưng sẵn sàng chi hàng nghìn đô la cho một trải nghiệm xa xỉ.
Whitney Zaleski, thành viên lâu năm của American Outlaws – nhóm cổ động viên lớn nhất của bóng đá Mỹ – đã nói lên nỗi lòng của hàng triệu người khi cho rằng FIFA cần khen thưởng lòng trung thành của những người xây dựng nền móng cho trò chơi này từ dưới lên. Nhưng FIFA đã không làm vậy, hoặc làm quá muộn. Phải đến thứ Ba vừa qua, trước sức ép quá lớn từ dư luận, cơ quan này mới nhượng bộ bằng cách dành ra khoảng 1.000 vé mỗi trận (500 vé cho mỗi đội) với giá 60 USD cho các cổ động viên "kết nối chặt chẽ với đội tuyển quốc gia".
Tuy nhiên, con số này chỉ như muối bỏ bể. Như Brian Hexsel, chủ tịch American Outlaws đã nhận định, động thái này là "quá ít và quá muộn". Với sức chứa hàng chục nghìn chỗ ngồi của các sân vận động Mỹ, việc chỉ dành ra vài trăm vé giá rẻ là một sự an ủi mang tính hình thức hơn là một giải pháp thực tế. Phần lớn người hâm mộ trung thành vẫn phải đứng trước lựa chọn: hoặc trả 400 USD cho một chỗ ngồi hạng trung để xem các trận đấu như Uruguay gặp Cape Verde, hoặc chấp nhận ngồi nhà.
Vấn đề nằm ở chỗ FIFA đã lựa chọn ưu tiên doanh thu một cách quá lộ liễu. Có nhiều cách để phân phối một nguồn tài nguyên khan hiếm như vé World Cup. Họ có thể dùng xổ số (dựa trên sự may mắn), dùng giá cả (dựa trên sự giàu có), hoặc dùng hệ thống công trạng (dựa trên sự cống hiến và đam mê). Đáng lẽ ra, câu trả lời phải là sự kết hợp hài hòa của cả ba yếu tố đó. Nhưng FIFA đã chọn cách chồng các mức giá cao lên trên hệ thống xổ số, biến mọi con đường dẫn đến sân vận động đều trở thành màng lọc về khả năng tài chính.
Cách làm này gửi đi một thông điệp tồi tệ và gây tổn thương sâu sắc. Nó ngầm bảo rằng: "Cảm ơn sự đam mê của các bạn, nhưng hãy ở nhà và xem qua tivi, chỗ ngồi này dành cho những đối tác quỹ đầu cơ muốn check-in tại sân MetLife". Nó tước đi cơ hội của những tình nguyện viên bóng đá cơ sở, những người đã ủng hộ bóng đá nội địa từ khi nó còn chưa hợp thời, và trao cơ hội đó cho những người coi World Cup chỉ là một sự kiện giải trí đắt tiền.
Lindsay Owens, giám đốc điều hành của Groundwork Collaborative, đã đặt ra câu hỏi cốt tử: Mục tiêu của World Cup là tối đa hóa doanh thu cho FIFA hay trao cơ hội cho những người hâm mộ cuồng nhiệt nhất? Rõ ràng, với cách hành xử hiện tại, FIFA đã chọn vế đầu tiên. Dù mục đích tái đầu tư có cao đẹp đến đâu, nhưng khi nó được thực hiện bằng cách loại bỏ những người yêu mến môn thể thao này nhất, nó trở nên vô nghĩa.
