Gennaro Gattuso không giấu nổi sự bức xúc trong những ngày đầy áp lực của tuyển Ý. Ngay cả trước khi thất bại 1-4 trước Na Uy, ông đã lên tiếng chỉ trích hệ thống vòng loại World Cup 2026 của châu Âu.
Với việc đứng nhì bảng, tuyển Ý phải bước vào vòng play off, chấp nhận nguy cơ lỡ hẹn với World Cup lần thứ ba liên tiếp sau các cú sốc năm 2018 và 2022. Điều này khiến lập luận của Gattuso thu hút sự chú ý: liệu châu Âu có thực sự bị đối xử bất công trong cuộc đua giành vé dự World Cup hay không.
Ý phải đá play off vì đâu?
Tuyển Ý thắng sáu trong tám trận vòng loại. Trong quan điểm của Gattuso, thành tích này lẽ ra phải đủ để giúp họ có vé trực tiếp, giống như các giai đoạn trước đây khi một số đội nhì bảng vẫn được vào thẳng vòng chung kết. Tuy nhiên bối cảnh đã thay đổi.
Với 54 đội tham dự, UEFA buộc phải lựa chọn mô hình bảng đấu nhỏ nhằm phù hợp lịch thi đấu chỉ có mười ngày tập trung mỗi năm. Nếu áp dụng bảng sáu hoặc bảy đội như trước, vòng loại sẽ vượt quá khung thời gian cho phép và ảnh hưởng đến Nations League.
Sự thay đổi cấu trúc khiến việc đứng nhì bảng trở nên rủi ro hơn, nhưng đây là yêu cầu tất yếu để cân bằng số lượng đội tuyển ngày càng tăng. Điều này đồng nghĩa với việc Ý không thể đổ lỗi hoàn toàn cho hệ thống, nhất là khi họ thua Na Uy với tổng tỷ số 1-7 qua hai lượt trận. Thành tích trên sân là yếu tố quyết định vị trí của họ ở vòng loại.
Những điểm sai trong lập luận của Gattuso
Một số thông tin Gattuso đưa ra không chính xác. Ông chia sẻ chỉ có hai đội châu Phi tham dự World Cup 1994, trong khi con số thực là ba. Ông cũng khẳng định đội đứng thứ bảy Nam Mỹ sẽ chắc chắn đấu play off với đại diện châu Đại Dương. Thực tế đội thứ bảy chỉ tham gia vòng play off liên lục địa, chưa chắc gặp đại diện châu Đại Dương, và còn phải vượt qua một loạt trận phụ.
Gattuso cũng cho rằng trước đây các đội nhì bảng châu Âu luôn vào thẳng vòng chung kết. Điều này không đúng. Năm 1990, Đan Mạch đứng nhì bảng nhưng vẫn bị loại. Những sai lệch này khiến lập luận của Gattuso thiếu độ chính xác cần thiết trong một tranh luận mang tính hệ thống.
Nam Mỹ có được ưu ái?
Một phần bất mãn của Gattuso xuất phát từ việc Nam Mỹ có sáu suất trực tiếp trên tổng số mười đội tuyển, tương đương 60 phần trăm. Trong khi đó châu Âu chỉ có 16 suất cho 54 đội. Dù vậy, so sánh này cần đặt trong bối cảnh tương quan sức mạnh. 9/10 đại diện Nam Mỹ nằm trong top 50 thế giới, biến khu vực này thành một trong những nơi có chất lượng đồng đều nhất.
Ngay cả Bolivia, đội bị coi là yếu nhất, cũng phải đối mặt với lịch thi đấu khốc liệt khi gặp các đội hàng đầu như Brazil, Argentina hay Uruguay.
Ngược lại, châu Âu dù có nhiều đội mạnh nhưng cũng có tới 20 đội xếp dưới Bolivia. Ít nhất 15 trong số đó không đủ sức cạnh tranh vé dự World Cup. Tỷ lệ suất trực tiếp của Nam Mỹ vì vậy phản ánh phần nào sự cạnh tranh nội tại của khu vực, không hẳn là sự ưu ái.
Châu Phi và châu Á có được phân bổ hợp lý?
Châu Phi có chín suất trong tổng số 53 đội dự vòng loại, chiếm 21,43%. Dù chỉ sáu đại diện nằm trong top 50, phần lớn đều là những nền bóng đá có vị thế rõ rệt như Maroc, Senegal, Ai Cập hay Bờ Biển Ngà. Nhìn theo tỷ lệ năng lực, châu Phi có phần được ưu ái nhẹ, nhưng không nghiêm trọng.
Đáng chú ý nhất là châu Á, khu vực nhận tám suất dù chỉ có bốn đội trong top 50 thế giới. Đây mới là nơi chênh lệch giữa thực lực và số lượng suất dự World Cup thể hiện rõ nhất. Nếu Gattuso muốn nói về bất công, lập luận của ông sẽ thuyết phục hơn nếu nhắm vào châu Á thay vì châu Phi hoặc Nam Mỹ.
Tuyển Ý có thực sự là nạn nhân?
Phân tích toàn diện cho thấy có những điểm trong hệ thống phân bổ suất có thể gây tranh cãi. Tuy nhiên điều đó không thay đổi thực tế rằng tuyển Ý tự đặt mình vào vị thế nguy hiểm khi thi đấu dưới kỳ vọng. Trận thua 1-4 trước Na Uy trên sân nhà và thất bại trong cả hai trận đối đầu trực tiếp cho thấy vấn đề của Ý nằm ở chuyên môn nhiều hơn cấu trúc vòng loại.
Gattuso có quyền thất vọng khi nhìn vào lịch sử hào hùng của tuyển Ý và thấy họ phải đá play off. Nhưng hệ thống vòng loại không phải là nguyên nhân chính khiến họ chịu rủi ro. Dữ liệu cho thấy sự sa sút của đội bóng mới là yếu tố quyết định.
Kết luận: Gattuso không hoàn toàn sai, nhưng chưa đủ đúng
Gattuso chạm đến một vấn đề có thật: châu Âu đang có quá nhiều đội mạnh và việc chỉ có 16 suất khiến cuộc đua trở nên khắc nghiệt hơn. Song, phần lớn lập luận của ông hoặc thiếu chính xác hoặc bỏ qua yếu tố quan trọng là năng lực thực tế trên sân. Hệ thống có những điểm cần thảo luận, nhưng Ý rơi vào vòng play off là kết quả trực tiếp từ phong độ yếu kém, không phải bất công.
Nếu tuyển Ý muốn tránh kịch bản đen tối thêm một lần nữa, họ cần cải thiện bản thân trước khi phàn nàn về hệ thống.
