Theo tìm hiểu, những mâm cỗ với thế "gà bay”, "gà quỳ”, "gà cưỡi mình rùa" được bày biện hết sức cầu kỳ, đẹp mắt thường được dâng cúng tổ tiên vào dịp rằm tháng Giêng và rằm tháng 7 đã trở thành thông lệ đối với nhiều gia đình, dòng họ tại xã Thạch Châu và một số địa phương ở Lộc Hà.
Với bàn tay khéo léo, con cháu dòng họ này còn nghĩ ra những cách bày biện rất độc đáo như gà ngậm hoa, gà đứng trên mình rùa, gà đậu cành đào, cành mai… khiến nhiều người trầm trồ, xuýt xoa.
Anh Lê Văn Quý - một người con của dòng họ cho biết, dòng họ thường tổ chức thi chồng cỗ cao với nhiều mâm cỗ công phu. Để có được mâm cỗ cao 7 tầng với những chú gà tạo thế cặp giò thẳng đứng, đôi cánh vươn bay trên cành trúc như thế này, cha con anh phải dậy từ 4h sáng để làm cho kịp giờ hành lễ tối nay.
Với mâm cỗ cúng thì gà vẫn là hạng mục quan trọng nhất. Để hoàn thành được một con gà thế đứng, quỳ, bay… đáp ứng đúng tiêu chí phải mất khoảng 3 tiếng đồng hồ và không phải ai cũng làm được.
Cùng với gà, bánh chưng, bánh dày, hoa quả, cau trầu… cũng được dùng để trang trí nên những mâm cỗ nhiều tầng trang trọng, phong phú và mang tính nghệ thuật cao.
Theo chia sẻ của những người có thâm niên làm gà cúng trong gia tộc thì gà chọn làm cỗ “gà bay” phải được lựa chọn kỹ càng. Gà được tìm mua khắp các địa phương trong tỉnh, thậm chí phải đặt tận Nghệ An, Thanh Hóa trước cả tháng trời, gà già đẹp mã với trọng lượng khoảng 4 đến 6 kg.
Đến hẹn lại lên: Món gà bay cúng rằm độc đáo của dòng tộc Lê Văn ở Hà Tĩnh khiến nhiều người trầm trồ
Chọn mua gà không phải dễ, phải là người thông thạo để nhìn con gà còn sống là biết được khi tạo thế có đẹp hay không. Khâu cắt tiết, vặt lông phải hết sức cẩn thận để không làm ảnh hưởng đến da gà. Sau khi làm sạch, gà được tạo thế bay, quỳ, đứng, ngồi… với sự hỗ trợ của dây thép, lạt giang.
Anh Lê Văn Quý cho biết, khi luộc gà phải dùng loại nồi chuyên dụng, kích thước lớn. Ảnh: FB
Quá trình luộc phải căn chỉnh lửa, thời gian sao cho phù hợp để gà vừa chín mà không bị nứt. Muốn gà giữ được màu sắc tươi sáng, không bị thâm đen cũng phải biết cách ngâm gà qua nước muối pha loãng với tỷ lệ hợp lý.
Ngoài thể hiện sự tài hoa, tâm huyết của người làm và lòng thành kính tổ tiên, tục bày mâm cúng cầu kỳ ở xã Thạch Châu là một nét văn hóa riêng có, là dịp để con cháu tề tựu, gặp mặt đông đủ sau một năm đi làm ăn xa. Ảnh: FB
