Trong đời sống hiện đại, khi các mối quan hệ xã hội ngày càng mở rộng, thì sự gắn bó trong gia đình – đặc biệt là giữa anh chị em ruột – lại trở nên thiêng liêng và quý giá hơn bao giờ hết. Thế nhưng, như lời dạy của cổ nhân, không phải cái gì chia sẻ cũng tốt, và càng thân thiết càng cần giữ ranh giới rõ ràng ở một số điểm. Có những thứ, dù là ruột thịt, cho mượn một lần có thể đánh mất cả tình cảm lâu dài.
Dưới đây là ba điều tuyệt đối không nên "cả nể" cho mượn, nếu không muốn từ thân thiết trở thành xa cách.
1. Không “gánh thay” trách nhiệm của người khác trong gia đình
Gia đình là nơi mỗi người đều có vai trò riêng, và trách nhiệm của ai người ấy cần gánh vác. Việc một người trong gia đình chấp nhận gồng gánh luôn phần việc của người khác – từ chuyện phụng dưỡng cha mẹ đến nuôi dạy con cháu – tuy có vẻ như xuất phát từ tình thân, nhưng lâu dài lại là nguồn cơn của nhiều bất mãn.
Chẳng hạn, khi một người con trong gia đình phải thay anh chị em lo toan mọi việc cho cha mẹ già yếu, gánh thêm trách nhiệm mà lẽ ra phải chia đều, thì sự ấm ức sẽ dần tích tụ. Tình cảm, dù sâu nặng đến đâu, cũng không thể mãi gánh vác thay trách nhiệm mà người khác cố tình trốn tránh.
Nguyên tắc cần nhớ: Trong một gia đình, mỗi người đều phải tự đảm nhiệm phần việc của mình. Không nên “gánh giùm” vì tình thân, bởi chính điều đó có thể khiến mối quan hệ anh em sứt mẻ nếu một ngày người hy sinh cảm thấy bị lợi dụng.
2. Không biến ân tình thành món nợ vô hình
Giúp đỡ người thân khi hoạn nạn là điều nên làm. Tuy nhiên, có một ranh giới mong manh giữa giúp đỡ bằng tình cảm và để người khác cảm thấy mắc nợ ân nghĩa.
Nhiều người, sau khi nhận được sự giúp đỡ từ anh chị em, không đủ khả năng hoặc không có điều kiện đền đáp, dần cảm thấy bị áp lực, áy náy. Ngược lại, người cho đi nếu cảm thấy mình đã hy sinh quá nhiều mà không được đáp lại tương xứng, sẽ sinh tâm lý oán trách. Đó chính là cách mà một món quà vô tư ban đầu có thể biến thành “món nợ tinh thần” khó nói thành lời.
Giải pháp khôn ngoan: Hãy giúp đỡ trên tinh thần tự nguyện, không mong đáp trả. Nếu cảm thấy điều mình làm có thể khiến đối phương cảm thấy gánh nặng, hãy dừng lại đúng lúc hoặc thể hiện sự rõ ràng: “Anh/em giúp vì thương, không mong gì, chỉ mong em sống tốt.” Tránh để tình cảm gia đình bị bóp méo bởi cảm giác “mang ơn”.
3. Tuyệt đối không mập mờ trong chuyện tiền bạc
huyện tiền nong vốn nhạy cảm, và giữa người thân với nhau, đôi khi sự cả nể lại gây ra hậu quả nghiêm trọng. Không ít mối quan hệ anh em đổ vỡ chỉ vì vài khoản vay tưởng chừng nhỏ nhặt.
Tiền bạc, nếu không rõ ràng, sẽ dễ tạo ra hiểu lầm, nghi kỵ. Người cho mượn sẽ cảm thấy bị lợi dụng nếu đối phương chậm trễ hoặc quên luôn khoản vay. Người mượn, vì tin tưởng mối quan hệ thân tình, có thể không chú trọng đến thời hạn hoặc mức độ quan trọng của khoản nợ. Dần dà, sự tin tưởng ban đầu sẽ nhường chỗ cho oán trách và xa cách.
Bài học then chốt: Cho vay thì phải xác định nguyên tắc rõ ràng. Nếu cho mượn một khoản tiền lớn, nên có giấy tờ cụ thể và thời hạn hoàn trả rõ ràng. Nếu xác định cho luôn, thì đừng giữ trong lòng để rồi sinh khó chịu. Và nếu cảm thấy không thể đáp ứng, hãy dũng cảm từ chối một cách khéo léo.
Giữa người thân với nhau, đặc biệt là anh chị em ruột thịt, tình cảm luôn được xây dựng trên nền tảng yêu thương và chia sẻ. Nhưng điều đó không có nghĩa là xóa nhòa hoàn toàn ranh giới trách nhiệm, ân tình hay tài chính. Sự minh bạch không làm mất đi tình thân, mà ngược lại, là nền tảng giúp mối quan hệ bền vững theo thời gian.
Như cổ nhân từng nói: “Thương nhau như thể tay chân, đừng để đến lúc thành gánh nặng mà chẳng ai muốn gánh.” Giữ gìn tình thân không chỉ bằng lời nói mà bằng sự tôn trọng, rạch ròi và ứng xử khéo léo với ba điều tối kỵ này, gia đình sẽ luôn là chốn bình yên để trở về.
