Khi người thân hỏi vay tiền, nhiều người rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan: cho thì sợ mất, không cho thì sợ bị nói vô tình. Nỗi khó xử này như một cái gai, khiến nhiều người ngại đối mặt. Khi quan hệ huyết thống va chạm với lợi ích cá nhân và tình thân biến thành áp lực đạo đức, câu hỏi đặt ra là: nên cho vay hay không? Dưới đây là 3 sự thật thẳng thắn giúp bạn nhìn rõ bản chất vấn đề.
1. Bản chất của việc vay tiền: Cứu nguy hay lấp hố?
Không ít trường hợp "người nhà khó khăn" xuất phát từ tiêu xài hoang phí, lười biếng hoặc dính vào tệ nạn.
Có người bị gia đình ép đưa tiền mua nhà để trả nợ cờ bạc cho anh trai; có người cho em họ vay tiền "khởi nghiệp" nhưng cuối cùng lại thấy số tiền được sử dụng cho phẫu thuật thẩm mỹ.
Một ví dụ thực tế: Lão Trương kể, em họ mượn 3 triệu với lý do "con bệnh nặng" nhưng thực tế là để trả nợ cờ bạc, thậm chí còn nói tỉnh queo: "Anh là anh họ mà không giúp thì giúp ai?". Suy nghĩ kiểu "tôi nghèo nên tôi đúng" biến tình thân thành lá chắn, người khác trở thành nguồn tài chính lâu dài.
Cách ứng xử hợp lý:
Hỏi rõ mục đích vay và đánh giá khả năng trả nợ.
Nhu cầu cấp thiết như y tế, học hành, sinh hoạt thiết yếu có thể cân nhắc hỗ trợ.
Các khoản chi cho tiêu xài, đầu tư rủi ro hoặc mục đích mập mờ nên từ chối.
Lòng tốt cần nguyên tắc, không thể trao bừa.
2. Giá trị của tình thân: Đong đếm bằng tiền được không?
Không hiếm những lời trách móc kiểu: "Không cho vay là tuyệt tình", "Anh làm anh bao năm mà keo kiệt thế?". Khi tình thân trở thành cây gậy ép buộc, người bị mượn tiền thường nhượng bộ để giữ thể diện.
Một độc giả kể, bị cậu ruột mượn 30 triệu để "dưỡng già", hứa trả sau 5 năm. Đến năm thứ năm, cậu không những không trả mà còn trách ngược: "Cháu tính toán quá!". Họ hàng xung quanh cũng khuyên: "Thôi bỏ qua, đều là người một nhà". Khi tình thân bị lợi dụng, nó không còn giữ được sự ấm áp vốn có.
Nguyên tắc cần có:
Giúp thì được, nhưng nên lập giấy mượn, thời hạn cụ thể.
Hỗ trợ vì tình nghĩa được, nhưng tiền gốc cần được hoàn trả.
Tình thân thật sự không gãy chỉ vì một lần từ chối; những mối quan hệ bị tiền bạc phá hủy vốn không bền vững từ đầu.
3. Thử thách của lòng người: Tiền cho vay có lấy lại được không?
Câu nói "Mượn thì như cháu, trả thì như ông" phản ánh một thực tế không mấy vui vẻ. Thống kê cho thấy, tỷ lệ nợ xấu trong các khoản vay dân sự rất cao, và phần lớn đến từ mối quan hệ thân thích.
Một ví dụ thực tế: anh Lý từng cho em họ vay 15 triệu để đóng tiền nhà. Hai năm sau, người em liên tục viện lý do "lương thấp", "con đi học"… rồi cuối cùng chặn luôn liên lạc. Khi anh nhờ người thân hòa giải, anh còn bị chỉ trích là “chuyện nhỏ mà làm lớn”.
Bài học cần nhớ:
Chỉ cho vay trong khả năng; tuyệt đối không để ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân.
Giữ tất cả bằng chứng: giấy vay, chuyển khoản, tin nhắn.
Chuẩn bị tâm lý có thể mất tiền. Nếu khoản vay không ảnh hưởng đến tài chính, bạn sẽ giảm áp lực tinh thần.
Lời kết: Cân bằng giữa tình và tiềnGiúp người thân không phải là câu hỏi “nên hay không”, mà là “người đó có xứng đáng để giúp hay không”.
Người biết điều, có trách nhiệm và trân trọng sẽ đáng để hỗ trợ.
Người xem việc mượn tiền là điều hiển nhiên, dùng tình thân làm lá chắn thì cần đặt giới hạn rõ ràng.
Như nhà văn Tam Mao từng nói: “Trái tim không có nơi nương tựa thì đi đâu cũng là lang thang”. Tiền bạc cũng vậy, nếu không có ranh giới, đưa ra rồi sẽ như nước đổ đi.
Lần tới khi gặp người thân xin vay tiền, hãy tự hỏi: Bạn đang giúp họ đứng dậy, hay tiếp tay để họ sa xuống? Bạn đang giữ tình cảm, hay nuông chiều thói xấu?
