Nghịch lý của một nhà cầm quân
"Mọi nghệ sĩ đều có những nhà phê bình của riêng mình."
Đó là tiêu đề của tác phẩm nghệ thuật được treo cao trên đường chân trời London, khắc họa một bức ảnh đầy suy tư của Mikel Arteta đang phác thảo những ý tưởng tuôn trào như một dòng ý thức bằng sơn đen.
Khái niệm về Arteta, một người nghệ sĩ, là ý tưởng thú vị đối với một HLV mà đội bóng của ông được xây dựng dựa trên các giá trị cốt lõi như kiểm soát, tinh thần thi đấu, sự gắn kết và khả năng tận dụng trong các tình huống cố định.
Với phần còn lại, Arteta đã quá quen thuộc với việc sống chung cùng những lời chỉ trích. HLV người Tây Ban Nha cũng luôn đặt ra cho bản thân những tiêu chuẩn khắt khe. Đó là nghịch lý thú vị ở bất kỳ nhà cầm quân nào: họ phải đủ kiên định, vững vàng vào chính mình để dẫn dắt tập thể những cầu thủ hàng đầu dưới sức ép dư luận.
Nhưng đồng thời cũng phải đủ cởi mở để tự vấn, điều chỉnh nguyên tắc và tiếp thu cái mới. Trò chơi luôn biến đổi, và họ cũng buộc phải thay đổi theo.
Đó chính xác là nơi chúng ta tìm thấy Arteta vào mùa hè năm 2025.
Arteta chuẩn bị bước vào mùa giải tiếp theo cùng Arsenal và chia sẻ với The Athletic sau khi được công bố là đại sứ mới của thương hiệu Under Armour. Triết lý bóng đá, cùng văn hóa mà ông muốn xây dựng và những phương pháp để vượt qua giới hạn không hề cố định. Chúng vẫn đang trong quá trình phát triển, và với cách tư duy của Arteta, điều đó sẽ tiếp diễn cho đến ngày cuối cùng của sự nghiệp cầm quân.
“Sẽ còn nhiều điều phía trước,” ông nói. “HLV trưởng mà các cầu thủ cần ba năm trước không giống với người họ cần hôm nay. Đội bóng đã phát triển mạnh mẽ đến mức họ cần một phiên bản khác, và phiên bản đó phải biết thích nghi, xác định đâu là điều thực sự quan trọng, đâu là yếu tố có thể khơi dậy ngọn lửa trong họ để phát huy tối đa khả năng. Đó chính là sự tiến hóa của một nhà quản lý.”
Vậy Arteta muốn trở thành hình mẫu nào cho các cầu thủ của Arsenal hiện tại ?
“Chính xác là những gì họ cần, và mỗi cầu thủ sẽ đòi hỏi một nhà quản lý khác nhau,” Chiến lược gia người Tây Ban Nha giải thích. “Sẽ có lúc mỗi người cần một điều gì đó đặc biệt mà họ không ngờ tới từ HLV của mình. Và đó chính là vẻ đẹp của bóng đá: khi bất ngờ xuất hiện điều mới mẻ , ‘Ồ, điều này sẽ giúp mình tiến bộ hơn, và mình chưa từng nghĩ đến trước đây’.”
Tư duy luôn vận động và sức mạnh của cuộc trò chuyện
Tư duy của Arteta luôn chuyển động, liên tục tìm kiếm một ý tưởng có thể mang lại tia lửa, động lực mới hay chỉ một chi tiết nhỏ đủ để tạo nên khác biệt. Đó có thể là một thử thách cho cả đội, một cuộc trò chuyện riêng, một phép ẩn dụ bất ngờ hay chỉ đơn giản là một mẹo nhỏ.
“Tất cả đều đến từ việc dành hàng giờ để nghiền ngẫm,” ông nói. “Khi bạn tập trung vào một điều, nó sẽ gợi mở điều khác. Một cuộc trò chuyện về chủ đề nào đó có thể tạo ra rất nhiều ý tưởng. Đôi khi ban đêm, đôi khi lúc tắm, hoặc khi tôi đứng trên sân nhìn vào một chi tiết, tôi chợt nghĩ: ‘Mình sẽ áp dụng điều này’.”
Arteta gọi đó là “sức mạnh của cuộc trò chuyện”. Gần đây ông thường có nhiều cuộc trao đổi cá nhân với các cầu thủ. “Không phải lúc nào cũng dễ dàng,” ông thừa nhận. “Cầu thủ luôn muốn được thi đấu nhiều hơn. Nhưng họ cần hiểu rằng, khi tính cạnh tranh tăng lên, đội hình trở nên lớn hơn, bạn buộc phải chia sẻ thời gian thi đấu.”
Đó sẽ là một bài toán khó, chẳng hạn làm thế nào để Viktor Gyokeres và Kai Havertz san sẻ thời gian thi đấu, một đòi hỏi tất yếu của bóng đá hiện đại.
Đôi khi, gánh nặng đó theo Arteta trở về nhà. Trao cơ hội cho một cầu thủ có thể thay đổi cả sự nghiệp, nhưng với người khác đang sa sút, điều đó lại giống như tước đi lý do tồn tại. "Có người sống một mình nơi đất khách, không có gia đình, và lý do duy nhất để ở đây là chơi bóng. Khi bạn lấy đi điều đó, thật sự rất khó khăn’”
Dù vậy, công việc của một HLV đòi hỏi ông phải tiến lên, tiếp tục đòi hỏi, tiếp tục truyền cảm hứng và liên tục đưa ra quyết định lớn. “Tôi nhìn vào ánh mắt và cơ thể họ, và điều đó cho tôi biết ngay họ khao khát đến mức nào”.
Món quà và trách nhiệm với tài năng trẻ
Arteta từng bị cho rằng là mẫu HLV không tin tưởng cầu thủ trẻ. Nhưng sự trưởng thành của Myles Lewis-Skelly, Ethan Nwaneri mùa trước và đặc biệt là thần đồng 15 tuổi Max Dowman đã xóa tan nhận định đó.
Ông khẳng định, việc dìu dắt một tài năng từ học viện lên đội một là một trong những trải nghiệm bổ ích nhất: "Đó là một món quà to lớn, đồng thời cũng là một trách nhiệm nặng nề." Với Arteta, cơ hội không bao giờ được trao chỉ để làm màu. Chúng chỉ đến khi một cầu thủ kiên trì mỗi ngày và chứng minh mình thực sự xứng đáng nhận được sự tin tưởng
Là cha của ba cậu con trai, bản năng làm cha ảnh hưởng trực tiếp đến cách Arteta đối xử với các tài năng tuổi teen. Khi nhìn Max Dowman, ông lập tức nghĩ đến con trai lớn của mình vừa bước sang tuổi 16: "Tôi có thể hình dung cách Max sống ở nhà, những cuộc trò chuyện cậu ấy có với cha mẹ. Nhưng cậu ấy đang thể hiện một sự trưởng thành tuyệt vời."
So với thời còn ở La Masia, Arteta nhận ra sự phát triển cầu thủ trẻ ngày nay đã khác xa. Các công cụ, chương trình đào tạo và nền tảng giáo dục giúp những cầu thủ 15-16 tuổi sẵn sàng chơi bóng ở cấp độ chuyên nghiệp, điều mà ông thừa nhận “rất lạ”, so với thế hệ của mình.
HLV huyền thoại và là người từng dẫn dắt Arteta, Arsene Wenger từng nhấn mạnh rủi ro của việc trao cơ hội cho cầu thủ trẻ: “Bạn sẽ phải trả giá bằng điểm số.” Arteta hiểu điều đó, nhưng ông tin sự đánh đổi ấy đôi khi xứng đáng: “Nếu bạn có thể lựa chọn giữa một cầu thủ trẻ mà bạn tin tưởng và một phương án an toàn hơn, tôi nghĩ chấp nhận chút rủi ro là hợp lý.”
Ba câu hỏi cốt lõi
Khi cùng giám đốc thể thao Andrea Berta xây dựng đội hình, Arteta luôn đặt học viện Hale End lên bàn thảo luận đầu tiên. Nếu có cầu thủ đủ khả năng, cậu ấy sẽ được trao cơ hội. Chỉ khi không có, ông mới tính đến thị trường chuyển nhượng.
Arteta luôn dùng ba câu hỏi để đánh giá cầu thủ: “Cậu ấy có thể làm được không? Cậu ấy có biết cách làm không? Và cậu ấy có muốn làm không?”
Nếu có khả năng nhưng chưa biết cách, HLV có thể dạy. Nếu sẵn lòng nhưng thiếu kiến thức, ông sẵn sàng làm việc cùng. Nhưng nếu một cầu thủ không có khát vọng, Arteta cho rằng “sẽ chẳng đi đến đâu về lâu dài.”
Mùa giải mới đang đến gần. Những gương mặt mới phải nhanh chóng hòa nhập vào tập thể vốn luôn khắt khe với bản thân và lẫn nhau. Và Arteta sẽ không chấp nhận bất kỳ điều gì khác.
