Xôi và các món ăn chế biến từ gạp nếp là món ăn quen thuộc trong bữa sáng của người Việt. Từ xôi đậu xanh, xôi gấc, xôi lạc cho đến xôi xéo, bánh chưng, bánh dày... không chỉ thơm ngon mà còn giàu năng lượng. Tuy nhiên, theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng, không phải ai cũng nên ăn từ gạo nếp. Một số trường hợp nếu dùng thường xuyên có thể gây ảnh hưởng đến tiêu hóa, tim mạch hoặc làm bệnh lý trở nên nghiêm trọng hơn.
Dưới đây là những trường hợp không nên ăn xôi nếp, được tổng hợp từ khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Bệnh viện Bạch Mai và các chuyên gia y học cổ truyền.
1. Người bị đau dạ dày, trào ngược dạ dày – thực quản
Gạo nếp là loại gạo có hàm lượng tinh bột cao và kết cấu dẻo, dính. Khi ăn xôi, dạ dày phải hoạt động mạnh hơn để tiêu hóa. Với người đang bị viêm loét dạ dày, trào ngược thực quản hoặc rối loạn tiêu hóa, việc ăn xôi nếp có thể làm tăng tiết acid, gây đầy hơi, chướng bụng, ợ nóng và đau tức vùng thượng vị.
Do đó, người có vấn đề về dạ dày nên hạn chế ăn xôi buổi sáng khi bụng rỗng, và thay bằng thực phẩm dễ tiêu như cháo loãng, bánh mì hoặc súp.
2. Người mới ốm dậy hoặc sau phẫu thuật
Người vừa trải qua bệnh nặng, phẫu thuật hoặc sốt cao kéo dài cần chế độ ăn nhẹ, dễ tiêu hóa để phục hồi sức khỏe. Xôi nếp có độ dính và chứa nhiều tinh bột, dễ gây cảm giác no lâu nhưng lại khó tiêu. Nếu ăn trong giai đoạn này, người bệnh có thể bị đầy hơi, khó tiêu, mệt mỏi, buồn nôn, làm chậm quá trình hồi phục.
Tốt nhất nên dùng cháo gạo tẻ, súp rau củ, thịt nạc băm nhỏ trong thời gian dưỡng bệnh thay cho các món làm từ nếp.
3. Người bị tiểu đường hoặc béo phì
Gạo nếp có chỉ số đường huyết (GI) cao hơn gạo tẻ, khiến đường huyết tăng nhanh sau khi ăn. Một bát xôi nếp nhỏ (khoảng 200g) cung cấp tới hơn 400 kcal và hơn 100g tinh bột.
Vì vậy, người bị tiểu đường, mỡ máu cao hoặc đang giảm cân nên hạn chế tối đa món ăn này. Việc ăn xôi thường xuyên có thể khiến đường huyết tăng vọt, gây rối loạn chuyển hóa, tích mỡ nội tạng và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
4. Người bị mụn, nóng trong, hoặc có cơ địa nhiệt
Theo quan điểm Đông y, nếp thuộc tính ôn, vị ngọt, có tác dụng làm ấm cơ thể, kích thích khí huyết. Tuy nhiên, với người có thể nhiệt, dễ nổi mụn, viêm da, nóng gan hoặc hay bị nhiệt miệng, ăn xôi nếp nhiều sẽ khiến cơ thể càng “bốc hỏa” hơn.
Người đang bị mụn viêm, mụn nhọt, hoặc bị bệnh ngoài da có yếu tố nhiệt nên tránh các món nếp, thịt mỡ, đồ chiên rán. Thay vào đó, nên dùng gạo tẻ, rau xanh, trái cây mát và uống đủ nước.
5. Người bị bệnh gan, mật hoặc gout
Xôi nếp chứa hàm lượng tinh bột cao, khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành glucose. Nếu gan hoặc mật hoạt động kém, quá trình chuyển hóa này bị cản trở, dễ dẫn đến tăng đường máu, mỡ máu và acid uric.
Bệnh nhân bị gout hoặc gan nhiễm mỡ nên kiêng món nếp vì dễ làm tăng nồng độ acid uric trong máu và gây đau khớp, mỏi mệt.
6. Phụ nữ sau sinh mổ hoặc đang có vết thương hở
Theo y học cổ truyền, nếp có đặc tính nếp dính, làm vết thương lâu khô và dễ sưng mủ. Vì vậy, phụ nữ sau sinh mổ, người có vết thương hở hoặc sau khi nhổ răng, phẫu thuật nhỏ nên kiêng ăn xôi nếp, bánh chưng, bánh giầy ít nhất 1–2 tuần đầu.
Thay vào đó, có thể ăn cháo thịt nạc, cá hồi, trứng, rau xanh để giúp cơ thể hấp thu protein tốt, hỗ trợ liền sẹo nhanh hơn.
7. Một số lưu ý khi ăn xôi nếp
Nếu bạn không thuộc các nhóm nêu trên, xôi nếp vẫn có thể là món ăn sáng bổ dưỡng. Tuy nhiên, cần lưu ý:
Không ăn xôi quá thường xuyên (tối đa 2–3 lần/tuần).
Không ăn buổi tối vì dễ đầy bụng và tăng cân.
Kết hợp xôi với rau củ hoặc đậu xanh để tăng chất xơ và giảm chỉ số đường huyết.
Bảo quản xôi đúng cách, tránh để qua đêm vì dễ nhiễm khuẩn gây rối loạn tiêu hóa.
