Áp đặt kỳ vọng, khống chế ước mơ
Từ việc chọn trường, chọn lớp đến việc định hướng nghề nghiệp hay tìm hiểu bạn đời cho con, nhiều cha mẹ gắng ép con theo “kế hoạch” của mình. Điều này xuất phát từ tâm lý tốt cho con, song lại vô tình bóp nghẹt những khả năng và mong muốn thật sự của trẻ. Khi sống theo kỳ vọng của người khác, trẻ dễ tự ti, mất phương hướng và bị stress kéo dài.
Thay vì áp đặt, hãy tạo không gian để con nói lên ước mơ, sở thích. Dù có sai lầm, cha mẹ hãy ở đó để hỗ trợ – không bó buộc, không áp lực. Một môi trường tự do sẽ giúp trẻ hình thành bản ngã khỏe mạnh.
So sánh con với “con nhà người ta”
“Con người ta học giỏi hơn, con người ta chăm ngoan hơn…” – những câu so sánh tưởng vô hại nhưng lại là “viên đá mài” tinh thần của con. Trẻ dễ tự ti, suy nghĩ “mình chưa đủ tốt” và dần hình thành tâm lý không dám thử, ngại sai, sợ bị chê cười.
Hãy thay đổi: mỗi con có một hành trình riêng, một điểm mạnh khác biệt. Khi cha mẹ nhìn thấy điều tốt ở con, dù nhỏ bé, và công nhận những nỗ lực của con mỗi ngày, trẻ sẽ cảm thấy mình có giá trị – và sẽ tiếp tục cố gắng.
Trút giận lên con
Cuộc sống bận rộn, áp lực công việc, mâu thuẫn trong gia đình… đôi khi cha mẹ không thể giữ bình tĩnh. Nhưng trút giận lên con qua những câu nói cay nghiệt, hành động nặng nề hay quát mắng thường xuyên chính là gieo vào tâm trí trẻ những vết thương khó lành. Những trẻ lớn lên như vậy thường khó kiểm soát cảm xúc, dễ kích động hoặc tổn thương sâu sắc bên trong.
Giải pháp: trước khi phản ứng, cha mẹ hãy dừng lại một chút. Hít thở sâu. Nếu thấy mình đang nóng giận, hãy tạm dừng cuộc trò chuyện hoặc rời khỏi phòng để bình tĩnh. Sau đó, hãy cùng con nói chuyện khi cả hai đã bình ổn.
Lơ là với cảm xúc, nhu cầu tâm lý của con
Nhiều cha mẹ hiện đại chăm sóc đủ ăn mặc, học hành, đưa đón không thiếu nhưng lại quên mất việc lắng nghe con mỗi ngày. Trẻ em không chỉ cần “đầy đủ”, mà còn cần “cảm thấy” được yêu thương, tôn trọng, được chia sẻ.
Nếu ngày qua ngày con chỉ nhận được chỉ dẫn, mệnh lệnh mà không có cuộc trò chuyện thực sự, trẻ dần thấy mình vô hình. Điều này kéo dài có thể ảnh hưởng đến kỹ năng kết nối xã hội và gây cảm giác cô đơn, bị bỏ rơi.
Hãy dành thời gian chất lượng: cùng con đọc sách, trò chuyện, kể chuyện hay thậm chí chỉ là chuyến đi dạo cùng nhau. Dừng lại để quan sát cảm xúc của trẻ, và cho con biết cha mẹ luôn ở đó, không phải để phán xét mà để lắng nghe và thấu hiểu.
Không xin lỗi khi sai – mẫu số nhân cách lớn
Cha mẹ là hình mẫu đầu tiên của trẻ. Khi cha mẹ sai mà không nhận lỗi, trẻ học theo – thấy việc lỗi là phải che giấu, đổ lỗi hoặc xấu hổ. Ngược lại, khi cha mẹ biết xin lỗi con thật lòng sau một hành động sai, con sẽ thấy rằng sai lầm là một phần bình thường trong cuộc sống, và biết nhìn nhận, sửa sai.
Việc xin lỗi không làm mất đi vị thế của cha mẹ. Thay vào đó, nó giúp xây dựng niềm tin, tạo ra mối quan hệ giữa con và cha mẹ dựa trên sự chân thành và tôn trọng.
Làm gì để sửa đổi kịp?
- Tự quan sát: Hãy nghĩ lại trong một tuần qua, mình có vô tình áp đặt hay so sánh con không?
- Biết dừng lại: Khi cảm thấy quá bực bội, hãy tự cho mình 5 phút giữ bình tĩnh, hít thở sâu, sau đó mới nói chuyện với con.
- Tạo thói quen lắng nghe: Thay vì hỏi “con học hôm nay được bao điểm?”, hãy hỏi “con cảm thấy như thế nào khi học bài?”.
- Xin lỗi và kể về bản thân: Nếu có lúc nói điều làm con buồn, hãy thẳng thắn nhận lỗi và nói với con: “Mẹ/ bố xin lỗi, mẹ/bố cũng có lúc sai và con có thể tha lỗi.”
Nuôi dạy con là hành trình dài đầy thử thách, nhưng cũng tràn ngập yêu thương. 5 “nghiệp” cha mẹ vô tình tạo ra không phải điều không thể chữa lành. Khi cha mẹ đủ tỉnh thức và sẵn sàng thay đổi, là lúc chúng ta trao cho con cơ hội được lớn lên thật sự hạnh phúc, vững vàng và tự tin. Muốn con tin vào bản thân, trước hết cha mẹ hãy tin rằng: mình có thể trở thành phiên bản tốt hơn mỗi ngày.
