Gan đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sức khỏe tổng thể của con người, thực hiện nhiều chức năng quan trọng cả về nội tiết và ngoại tiết. Gan không chỉ tham gia vào quá trình chống độc, giải độc, chuyển hóa chất dinh dưỡng mà còn đảm nhận nhiệm vụ dự trữ máu, glucid, vitamin, và sản xuất dịch mật. Tuy nhiên, đây cũng là cơ quan dễ bị tổn thương và có nguy cơ mắc bệnh từ những thói quen tưởng chừng vô hại trong cuộc sống hằng ngày, đặc biệt liên quan đến chế độ ăn uống.
Trong số các yếu tố gây hại cho gan, bia rượu thường được nhắc đến như một nguyên nhân hàng đầu. Thế nhưng, ít ai để ý rằng ngay trong gian bếp của mình cũng tiềm ẩn những mối nguy hiểm khó lường. Một số loại gia vị quen thuộc, nếu sử dụng quá mức, có thể gây áp lực lớn lên gan, dần dẫn đến tổn thương hoặc phát sinh các bệnh lý nghiêm trọng mà không phải ai cũng nhận biết được.
Dầu ăn
Dầu ăn là một thành phần phổ biến trong nấu nướng, nhưng nếu sử dụng không đúng cách hoặc quá mức có thể gây hại nghiêm trọng cho gan – cơ quan giữ vai trò chính trong việc chuyển hóa chất béo. Việc tiêu thụ dầu mỡ quá nhiều sẽ tạo áp lực lớn lên gan, khiến gan phải làm việc quá sức, từ đó dễ dẫn đến tình trạng tích tụ mỡ, gây ra các vấn đề như gan nhiễm mỡ, viêm gan, và thậm chí tiến triển thành xơ gan.
Dầu ăn là một thành phần phổ biến trong nấu nướng, nhưng nếu sử dụng không đúng cách hoặc quá mức có thể gây hại nghiêm trọng cho gan
Đặc biệt, nguy cơ tổn thương gan càng tăng cao khi dầu ăn được bảo quản hoặc sử dụng không đúng cách. Ví dụ, dầu để lâu ngày hoặc không được bảo quản tốt có thể bị oxy hóa, hình thành các gốc tự do và peroxit lipid – những yếu tố gây viêm gan và phá hủy tế bào gan. Nguy hiểm hơn, dầu bị biến chất có thể chứa aflatoxin, một loại độc tố cực kỳ nguy hiểm, với khả năng gây ung thư gan dù chỉ với lượng nhỏ. Bên cạnh đó, việc tái sử dụng dầu chiên đi chiên lại nhiều lần ở nhiệt độ cao sẽ sản sinh ra các hợp chất độc hại như acrolein và acrylamide, làm gia tăng nguy cơ rối loạn chức năng gan, gan nhiễm độc, và thậm chí là ung thư.
Để bảo vệ sức khỏe gan, bạn nên hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ, đặc biệt là các món chiên rán. Dầu ăn sau khi mở nắp chỉ nên sử dụng trong khoảng 1-3 tháng, đồng thời tránh dùng những loại dầu đã đổi màu hoặc có mùi lạ, kể cả khi vẫn còn hạn sử dụng. Đặc biệt, hãy hạn chế tối đa việc tái sử dụng dầu ăn nhiều lần, nhất là trong các món chiên ở nhiệt độ cao, để giảm thiểu nguy cơ gây hại cho gan.
Nước tương
Nước tương (hay còn được gọi là xì dầu) là một loại gia vị và nước chấm quen thuộc trong bữa ăn của người Việt, nhờ hương vị đậm đà và thơm ngon. Tuy nhiên, việc sử dụng quá mức loại gia vị này có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt là đối với gan.
Việc sử dụng quá mức loại gia vị này có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt là đối với gan
Nước tương được sản xuất thông qua quá trình lên men đậu nành, trong đó có thể hình thành amoni nitrit – một hợp chất có khả năng gây ung thư. Gan, với vai trò là cơ quan chính đảm nhận nhiệm vụ thải độc cho cơ thể, sẽ phải tiếp nhận và xử lý chất độc hại này. Dù biết amoni nitrit là độc tố, nhưng cơ thể vẫn vận chuyển chất này đến gan để thực hiện quá trình đào thải.
Khi lượng nước tương tiêu thụ vượt mức, đồng nghĩa với việc gan phải tiếp xúc nhiều hơn với amoni nitrit. Điều này có thể làm gián đoạn và ức chế quá trình phân chia tế bào gan, dẫn đến tổn thương gan theo thời gian. Nếu tình trạng này kéo dài, gan có thể bị xơ hóa, suy giảm chức năng nghiêm trọng và tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm liên quan đến gan.
Đường
Đường là một loại gia vị phổ biến trong chế độ ăn uống, nhưng việc tiêu thụ quá mức không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường mà còn có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến nhiều cơ quan nội tạng, bao gồm cả gan – ngay cả khi bạn không sử dụng rượu bia.
Tiêu thụ đường quá mức không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường mà còn có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến nhiều cơ quan nội tạng, bao gồm cả gan
Nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng, việc nạp quá nhiều đường là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Thói quen ăn uống giàu đường không chỉ khiến cơ thể tăng cân và dễ bị béo phì, mà còn ảnh hưởng xấu đến chức năng gan. Tình trạng này làm gia tăng nguy cơ viêm gan – yếu tố tiềm ẩn có thể dẫn đến ung thư gan.
Không chỉ đường ở dạng gia vị, các thực phẩm khác như trái cây ngọt hoặc đồ uống có hàm lượng đường cao cũng có thể gây hại cho gan. Hầu hết lượng đường dư thừa trong cơ thể sẽ được chuyển hóa và lưu trữ dưới dạng chất béo. Nếu tình trạng tích tụ này kéo dài, nó có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như gan nhiễm mỡ, xơ gan, và thậm chí là ung thư gan. Chính vì vậy, việc kiểm soát lượng đường tiêu thụ hàng ngày đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe lá gan.
