Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ tự động hóa đang thay đổi sâu sắc cách con người làm việc. Những công việc lặp đi lặp lại hoặc dễ dàng số hóa đang phải đối mặt với nguy cơ thu hẹp hoặc biến mất hoàn toàn. Trong bối cảnh này, người lao động cần chuẩn bị để thích nghi với một thị trường đang dịch chuyển nhanh chóng.
Thị trường việc làm toàn cầu đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ. Theo báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), khoảng 85 triệu việc làm có thể bị thay thế vào năm 2025 do sự phát triển của công nghệ. Vậy đâu là những ngành nghề chịu ảnh hưởng nặng nề nhất? Hãy cùng điểm qua danh sách dưới đây.
1. Nhân viên nhập liệu - xử lý dữ liệu
Những năm trước, nhân viên nhập liệu đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý và lưu trữ thông tin. Tuy nhiên, với sự phát triển của phần mềm tự động hóa và AI, các công việc này gần như không còn cần sự can thiệp của con người. Theo McKinsey, có tới 69% công việc liên quan đến nhập liệu có thể được tự động hóa hoàn toàn.
2. Công nhân lắp ráp và sản xuất
Trong các nhà máy sản xuất, công nhân dần bị thay thế bởi robot và dây chuyền tự động hóa. Các tập đoàn lớn như Tesla hay Foxconn đã giảm đáng kể số lượng lao động trong dây chuyền lắp ráp nhờ ứng dụng công nghệ robot. Một báo cáo của Oxford Economics cho thấy có thể hơn 20 triệu công việc sản xuất sẽ bị thay thế vào năm 2030 bởi AI.
3. Kế toán
Sự phát triển của thanh toán không dùng tiền mặt và hệ thống máy quét tự động khiến nhu cầu về nhân viên thu ngân giảm mạnh. Nhiều chuỗi siêu thị lớn tại Mỹ và châu Âu đã triển khai hệ thống thanh toán không người, giúp tiết kiệm chi phí vận hành và giảm thời gian chờ đợi cho khách hàng.
Ngoài ra, công việc kế toán có chứng chỉ hay công chứng cũng có nguy cơ bị thay thế cao theo văn phòng Thống kê Quốc gia Anh (UK Office for National Statistics). Các giải pháp phần mềm hiện đại có khả năng thực hiện các tác vụ kế toán cơ bản với độ chính xác cao, giúp doanh nghiệp giảm chi phí nhân sự.
4. Nhân viên tổng đài / chăm sóc khách hàng
Nhân viên tổng đài từng là bộ phận quan trọng trong nhiều doanh nghiệp, nhưng với sự xuất hiện của chatbot và trợ lý ảo như Chat GPT hay Google Duplex, công việc này đang dần bị loại bỏ. Đến năm 2027, 90% trung tâm chăm sóc khách hàng sẽ sử dụng AI thay vì con người.
5. Ngành vận tải và hậu cần
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ xe tự hành đang đặt ra thách thức lớn đối với ngành vận tải. Theo nghiên cứu từ American Center for Mobility, chỉ riêng tại Mỹ, xe tải tự động có thể thay thế tới 294.000 công việc lái xe đường dài trong tương lai gần. Xu hướng này không chỉ ảnh hưởng đến tài xế mà còn tác động đến các dịch vụ hậu cần liên quan, từ quản lý đội xe đến điều phối vận tải.
6. Bác sĩ X-quang và kỹ thuật viên chẩn đoán
Một nghiên cứu được công bố trên The Lancet Digital Health cho thấy AI có thể phát hiện bệnh từ hình ảnh y tế với độ chính xác ngang ngửa, thậm chí vượt trội so với các chuyên gia y tế trong một số trường hợp. Tuy nhiên, việc đưa ra chẩn đoán cuối cùng và lập phác đồ điều trị vẫn cần sự đánh giá và kinh nghiệm từ bác sĩ.
7. Chuyên viên phân tích nghiên cứu thị trường
AI đang trở thành công cụ đắc lực trong lĩnh vực nghiên cứu thị trường nhờ khả năng xử lý và phân tích khối lượng dữ liệu khổng lồ với tốc độ vượt trội. Các hệ thống trí tuệ nhân tạo có thể nhanh chóng tổng hợp xu hướng tiêu dùng, phân tích hành vi khách hàng và dự báo thị trường. Tuy nhiên, việc xây dựng chiến lược và hiểu rõ những yếu tố tâm lý phức tạp của khách hàng vẫn là thế mạnh của con người, giúp các chuyên gia vẫn giữ vai trò quan trọng trong ngành.
8. Nhân viên bán hàng
Thương mại điện tử bùng nổ cùng với sự phổ biến của các hệ thống AI đã làm thay đổi đáng kể ngành bán lẻ. Theo Hiệp hội Bán lẻ Anh (British Retail Consortium), từ năm 2008, số lượng việc làm trong lĩnh vực này đã giảm 12%, một phần do tự động hóa. Các thuật toán AI hiện nay có khả năng cá nhân hóa trải nghiệm mua sắm, gợi ý sản phẩm chính xác, thậm chí xử lý đơn hàng mà không cần đến nhân viên bán hàng truyền thống.
9. Chuyên viên phân tích tài chính
Các thuật toán AI có thể xử lý dữ liệu tài chính phức tạp, đánh giá rủi ro và đưa ra dự báo nhanh chóng. Theo Ủy ban Ổn định Tài chính (Financial Stability Board), khoảng 28% công việc trong ngành ngân hàng tại Anh có nguy cơ bị tự động hóa. Dù vậy, các quyết định tài chính chiến lược vẫn cần đến sự tư vấn và nhạy bén của con người để đảm bảo tính chính xác và phù hợp với từng bối cảnh kinh tế cụ thể.
10. Biên tập viên và dịch giả
Công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) đã giúp cải thiện đáng kể khả năng hiệu đính và dịch thuật. Các công cụ AI như Google Translate hay DeepL có thể cung cấp bản dịch cơ bản với độ chính xác ngày càng cao. Dù vậy, những nội dung mang tính văn hóa, sáng tạo hay yêu cầu sắc thái ngữ nghĩa tinh tế vẫn đòi hỏi sự can thiệp của con người để đảm bảo chất lượng và sự tự nhiên của ngôn từ.
Làm thế nào để thích nghi với sự thay đổi?
Công nghệ có thể thay thế cho nhiều công việc, tuy nhiên, nó cũng tạo ra cơ hội mới cho những ai biết thích nghi. Để duy trì lợi thế cạnh tranh, người lao động cần trang bị kỹ năng phù hợp với xu hướng tương lai. Đặc biệt, việc nâng cao kiến thức về công nghệ, dữ liệu, AI và lập trình sẽ giúp họ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
Bên cạnh đó, vẫn có những công việc đòi hỏi trí tuệ và cảm xúc con người, khiến chúng khó bị thay thế. Trong ngành sáng tạo, nghệ sĩ, nhà văn, nhạc sĩ hay nhà thiết kế dựa vào tư duy độc đáo để làm ra sản phẩm và đó là thứ mà AI chưa thể tái tạo hoàn hảo. Ngành y tế, giáo dục và công tác xã hội cũng phụ thuộc vào sự thấu hiểu, đồng cảm và khả năng ra quyết định linh hoạt. Tương tự, các thợ lành nghề và lãnh đạo doanh nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng nhờ kỹ năng xử lý tình huống và chiến lược mà máy móc khó có thể thay thế.
Kết luận
Làn sóng sa thải không đồng nghĩa với việc cơ hội nghề nghiệp biến mất. Những thay đổi này là một phần tất yếu của sự phát triển. Thay vì lo lắng, người lao động cần nhanh chóng thích nghi, nâng cao kỹ năng để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động trong kỷ nguyên mới. Những ai linh hoạt và sẵn sàng học hỏi sẽ luôn tìm được chỗ đứng vững chắc trong tương lai.
Quỳnh Trâm
