Trong lịch sử phong kiến Việt Nam, hiếm có vị vua nào từng hai lần đăng quang, nhưng Lê Thần Tông – vị vua thứ 18 của nhà Hậu Lê – lại chính là người như vậy. Cuộc đời ông không chỉ gắn với hai lần nắm giữ quyền lực tối cao, mà còn in đậm dấu ấn bởi những nỗi mất mát trong gia đình và chuyện hôn nhân đặc biệt chưa từng có trong sử Việt.
Hai lần lên ngôi, vì sao?
Vua Lê Thần Tông, tên thật là Lê Duy Kỳ, sinh ngày 19/11/1607. Lần đầu ông lên ngôi vào năm 1619 khi mới 12 tuổi, lấy niên hiệu là Thần Tông. Ông trị vì trong suốt 24 năm cho đến năm 1643 thì chủ động nhường ngôi cho con trai là Lê Duy Hựu (sau này là vua Lê Chân Tông), lui về làm Thái thượng hoàng.
Tuy nhiên, cuộc đời không cho ông yên bình lâu. Năm 1649, vua Chân Tông băng hà khi còn rất trẻ và chưa kịp có người kế vị đủ lớn. Trước tình thế đó, Lê Duy Kỳ buộc phải quay lại ngai vàng ở tuổi 42, tiếp tục trị vì đất nước thêm 13 năm nữa. Như vậy, ông là vị vua duy nhất trong lịch sử nhà Lê từng hai lần lên ngôi, với tổng cộng 37 năm làm vua – một con số ấn tượng nhưng cũng đầy trăn trở.
Đằng sau ngai vàng là chuỗi mất mát triền miên của người làm cha
Sau khi Lê Thần Tông băng hà năm 1662, ngôi báu được truyền lại cho con trai là Lê Duy Vũ, tức vua Lê Huyền Tông. Nhưng số phận lại không mỉm cười với dòng dõi gia đình này. Lê Huyền Tông mất sớm sau 9 năm trị vì, khi mới 18 tuổi. Tiếp theo là Lê Duy Hợi (vua Gia Tông), cũng là con trai của Lê Thần Tông, lên ngôi và chỉ tại vị được 4 năm trước khi qua đời vì bệnh nặng.
Người con trai út – Lê Duy Hợp, tức vua Lê Hy Tông – sau cùng mới là người có thời gian trị vì dài nhất trong các con của ông, với 30 năm trên ngai vàng. Như vậy, trong số 4 người con trai đều lần lượt kế vị của vua Lê Thần Tông, có đến 3 người mất sớm và chỉ một người tại vị lâu dài. Đây không chỉ là sự nối tiếp ngai vàng, mà còn là chuỗi ngày đau thương khi người cha phải chứng kiến con trai mình lần lượt rời bỏ cõi đời.
Hôn nhân kỳ lạ và người vợ Tây duy nhất trong lịch sử phong kiến Việt
Không chỉ nổi bật bởi sự nghiệp chính trị, vua Lê Thần Tông còn gây chú ý bởi chuyện hôn nhân đặc biệt hiếm thấy. Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, ông cưới Trịnh Thị Ngọc Trúc – con gái của chúa Trịnh Tráng – làm hoàng hậu. Điều đáng nói là bà Ngọc Trúc trước đó đã từng kết hôn với bác họ của vua là Lê Trụ và đã sinh được 4 người con. Khi Lê Trụ bị giam cầm, bà được cha gả cho vua để củng cố mối quan hệ chính trị giữa hai bên.
Thời điểm đó, vua mới 23 tuổi còn bà đã 36. Trước cuộc hôn nhân "bất đắc dĩ" này, nhiều đại thần can gián nhưng vua chỉ nói: "Xong việc thì thôi, lấy gượng vậy". Ngay sau đó, trời đổ mưa dầm nhiều ngày không dứt – một điềm gở được nhiều người đồn đại. Dù vậy, bà Ngọc Trúc vẫn là một trong những người vợ được vua trọng vọng, và là người duy nhất được phong làm Hoàng hậu.
Ngoài hoàng hậu, vua còn có thêm 5 người vợ khác, trong đó có 4 người là người nước ngoài: một người Mường, một người Xiêm (nay là Thái Lan), một người Hán (Trung Quốc), một người Ai Lao (Lào) và đặc biệt là một người vợ gốc châu Âu – bà Orona người Hà Lan. Bà Orona là người phụ nữ phương Tây duy nhất được ghi nhận chính thức là phi tần của một vị vua trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Bà theo thương đoàn Hà Lan đến Thăng Long vào năm 1630 và sau đó ở lại làm phi theo ý nguyện của cha mình.
Sáu người vợ – một tấm lòng đồng thuận hiếm có
Điều đặc biệt là cả 6 người vợ của vua Lê Thần Tông đều sống hòa thuận với nhau – điều hiếm thấy trong hậu cung thời phong kiến. Giai thoại kể rằng, sau khi vua băng hà, các bà đã cùng nhau góp tiền của lập nên 6 pho tượng chân dung đặt tại chùa Mật Sơn (Thanh Hóa). Trong đó, tượng bà Trịnh Thị Ngọc Trúc được đặt ngồi trên tòa sen, các bà còn lại đều đội vương miện và trong tư thế thiền định. Mỗi bức tượng mang một nét mặt, trang phục và dáng vẻ riêng – thể hiện sự đa dạng văn hóa và nguồn gốc của các bà.
Cuộc đời vua Lê Thần Tông là một chương đặc biệt trong lịch sử dân tộc. Ông không chỉ là vị vua duy nhất của triều Lê từng hai lần lên ngôi, mà còn là người cha phải chịu đựng nỗi đau mất con nối tiếp nhau. Chuyện hôn nhân kỳ lạ, cùng người vợ Tây độc nhất vô nhị trong lịch sử phong kiến Việt Nam, càng khiến cuộc đời ông thêm phần độc đáo. Ẩn sau vẻ ngoài của quyền lực và vinh quang là những nỗi đau thầm lặng và mất mát không thể đong đếm.
