Tháng 10/1009, vua Lý Công Uẩn lên ngôi lập nên triều Lý sau khi giành được quyền lực từ tay nhà Tiền Lê. Triều Lý trải qua 216 năm và được đánh giá là một trong những triều đại phát triển phồn thịnh về cả văn hóa, kinh tế, xã hội... trong lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam.
Năm 1010, Lý Công Uẩn ban chiếu dời đô, chính thức dời kinh đô từ thành Hoa Lư về thành Đại La (nay là Hà Nội). Triều Lý trải qua 9 đời vua, bắt đầu từ vua Lý Thái Tổ - Lý Công Uẩn, kế tiếp lần lượt là vua Lý Thái Tông, vua Lý Thánh Tông, vua Lý Nhân Tông, vua Lý Thần Tông, vua Lý Anh Tông, vua Lý Cao Tông, vua Lý Huệ Tông và nữ hoàng đế Lý Chiêu Hoàng.
Khác với các nhà nước khác, triều Lý được hậu thế quan tâm khi có vị nữ hoàng đế đầu đặc biệt của lịch sử. Năm Kiến Gia thứ 14, vua Lý Huệ Tông ra chỉ lập Chiêu Thánh làm Hoàng Thái Tử, sau có tôn hiệu là Lý Chiêu Hoàng. Năm 1225, Trần Thủ Độ sắp xếp cuộc hôn nhân cho Lý Chiêu Hoàng với cháu họ của mình là Trần Cảnh. Chỉ vài tháng sau, Lý Chiêu Hoàng chính thức nhường ngai vàng cho chồng của mình là Trần Cảnh để trở thành Hoàng hậu.
Sự kiện trọng đại này đã đánh dấu sự kết thúc của triều nhà Lý và mở ra triều đại của nhà Trần. Thế nhưng số phận bi thương của Lý Chiêu Hoàng vẫn chưa kết thúc khi năm 1258, bà được chồng của mình là Trần Cảnh gả cho Lê Phụ Trần - một vị tướng tài năng xuất chúng. Sau này, Lý Chiêu Hoàng sinh được 2 người con và qua đời ở tuổi 61 trong một lần về thăm quê ở Cổ Pháp (nay là Bắc Ninh).
Những câu chuyện xoay quanh vị nữ hoàng đế Lý Chiêu Hoàng trở thành nguồn cảm hứng cho rất nhiều câu chuyện dân gian cũng như các sáng tác văn thơ. Ngày nay, tại Đền Đô - nơi đặt bàn thờ của các vị vua triều Lý, nhiều người ngỡ ngàng khi phát hiện chỉ có 8 vị thay vì 9 vị theo như sử sách ghi chép.
Điều đáng nói hơn là vị vua vắng mặt tại Đền Đô lại chính là nữ đế Lý Chiêu Hoàng. Nhiều người cho rằng vì việc Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh chính là nguyên nhân khiến bà không được thờ phụng cùng các vị vua khác của triều Lý ở Đền Đô tại làng Đình Bảng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
Tuy nhiên, lý do vì sao Đền Đô chỉ thờ 8 vị hoàng đế triều Lý mà không có Lý Chiêu Hoàng thì đến nay vẫn chưa có lời giải đáp cụ thể. Được biết, nữ hoàng Lý Chiêu Hoàng được thờ tại 2 nơi là làng Yên Thành, tổng Yên Thành, huyện Vĩnh Thuận xưa (nay thuộc phố Phan Huy Ích, TP. Hà Nội) và xã Kim Sơn, huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội.
Trong cuốn sách "Tám vị vua triều Lý", GS. Vũ Ngọc Khánh chỉ đề cập 8 vị vua đầu tiên mà không nhắc đến vị nữ đế cuối cùng của triều Lý. GS. Vũ Ngọc Khánh cho biết nguyên nhân là vị vua cuối cùng Lý Chiêu Hoàng chỉ tại vị trên ngai vàng 2 năm rồi thoái vị nhường ngôi cho chồng, sau đó kết duyên với người khác và đổi họ nên lịch sử không xếp bà như các vị hoàng đế khác.
Trúc
