Từ ngàn đời xưa, ông bà ta đã đúc kết nhiều kinh nghiệm sống quý giá, thông qua quá trình sinh sống, làm việc, nhìn ngắm trời đất tự nhiên. Trong đó, tháng 5 âm lịch, còn gọi là “tháng Cửu Độc”, luôn được nhắc đến với những lời cảnh báo nghiêm túc:
"Tháng Năm âm lịch là tháng Cửu Độc, cẩn thận tổn thọ, tổn phúc."
Câu nói ấy, thoạt nghe có vẻ răn đe, nhưng thực chất là lời nhắc nhở sâu xa về sự cẩn trọng trong cuộc sống.
9 quan niệm dân gian và kiêng kị trong tháng Cửu độc
Tháng 5 theo lịch âm có 9 ngày sau được coi là 9 ngày độc trong tháng 5 âm lịch (Cửu độc):
5, 6, 7 và 15, 16, 17 cùng 25, 26, 27. Đây là những ngày mà dân gian đồn đại là thời điểm mà “Thiên địa giao thái cửu độc nhật”, các loại độc trong trời đất cùng tụ lại.
Ngoài ra, còn có ngày 14 âm lịch cùng được liệt vào cấm kị. Trong những ngày này, người dân làm gì cũng nên cẩn trọng, không nóng vội, không làm việc ác. Cụ thể phân chia các cấp độ "Độc" như sau:
Sơ độc nhật
Mùng 5 tháng 5 âm, tức Tết Đoan Ngọ
Mùng 6 tháng 5 âm
Mùng 7 tháng 5 âm
Trung độc nhật
Ngày 15 tháng 5 âm
Ngày 16 tháng 5 âm
Ngày 17 tháng 5 âm
Mạt độc nhật
Ngày 25 tháng 5 âm
Ngày 26 tháng 5 âm
Ngày 27 tháng 5 âm
Thiên địa giao thái nhật
Ngày 14 tháng 5 âm
Ngày Thiên địa giao thái được tính là thời điểm giờ Tý ngày 14 tháng 5 âm lịch, là lúc mà Tứ thiên vương tuần hành.
Tháng 5 âm lịch là “tháng độc”, cần chú ý một số điểm sau đây:
- Nam giới phải tiết chế lục dục, ăn uống thanh đạm, không nên ăn đồ chua mà năng ăn đồ có vị đắng để ích gan bổ thận. Nên giữ thái độ điềm tĩnh ôn hòa, tránh nóng nảy, sinh nhiệt bên trong.
- Thời cổ đại, vì cho rằng tháng 5 âm lịch mang nhiều điềm không lành nên gọi là “tháng ác” hay “tháng độc”.
- Tháng này trời sinh đủ loại kịch độc, trong đó có 5 loài động vật độc nhất là Rắn độc, Bò cạp, Rết độc, Thằn lằn độc, Cóc độc.
- Buổi trưa các ngày tháng 5 nắng như thiêu đốt, nên nghỉ ngơi, tốt nhất là ngủ trưa một lát. Đừng làm gì mà nóng bức, sinh bệnh tật.
- Không nên nghỉ qua đêm ở ngoài trời, lộ thiên. Không ngủ trên đất, đá… dễ bị nhiễm lạnh, cảm phong hàn.
- Quần áo phải giữ sạch sẽ, thường xuyên giặt giũ, nếu không sẽ dễ bị mụn nhọt.
Lý giải khoa học về tháng Cửu độc
- Luận về tiết khí, tháng 5 âm lịch là thời điểm mà dương khí cực vượng, tăng tiến tới đỉnh điểm và bắt đầu sinh phát, người ta gọi đây là thời điểm Thiên địa giao thái cũng chính là chỉ điều này.
Trong vũ trụ, hai nguồn khí âm dương pha trộn vào nhau không thể phân biệt, loài người lại được coi là mang linh khí của vạn vật, do hai nguồn khí âm dương hợp lại mà thành.
Lẽ đương nhiên, khi hai nguồn khí này có sự thay đổi thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cơ thể con người và gây ra đủ loại phản ứng cả tiêu cực lẫn tích cực.
- Trong “Thương Hàn luận” có viết “Biện mạch pháp, vào tiết tháng 5, khi dương khí cực thịnh, tì vị hư lãnh, dương khí nội vi”.
- Vào tháng 5 nóng bức, mồ hôi nhiều, da dẻ con người cũng dễ bị đen đúa, mụn nhọt, ngứa ngáy. Cần tắm giặt vệ sinh cẩn trọng nếu không dễ mắc các bệnh ngoài da nguy hiểm.
- Trong các ngày cấm kị, mặt trăng, trái đất, mặt trời đều có sự dịch chuyển khác thường, điều này có ảnh hưởng nhất định đến tâm sinh lý con người.
Trước những lời răn dạy được tổng kết lại qua kinh nghiệm của các bậc cha ông, có lẽ con cháu thời nay, lớn lên trong thời đại khoa học kĩ thuật khó có thể thấy đáng tin.
Nói chung, cho tới nay vẫn có nhiều ý kiến tranh luận về những ngày Cửu Độc trong tháng 5 âm. Có người tin cũng có người không tin, thực tế không có đúng hay sai, tất cả nằm ở vấn đề tín ngưỡng của mỗi người mà chúng ta nên học cách tôn trọng quan điểm của người khác là được.
