1. Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ của Lưu Vũ Tích, ông từng viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh.” Nghĩa là: núi không cần phải cao, chỉ cần có Tiên ngự thì sẽ nổi danh; sông không cần phải sâu, chỉ cần có Rồng cư trú thì sẽ linh thiêng.
Câu thơ này nhấn mạnh rằng giá trị thực sự không nằm ở sự tích trữ vật chất mà ở trạng thái tinh thần và bản chất bên trong con người. Những món đồ vô dụng trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn bóp nghẹt tự do tinh thần. Việc gắn bó với những thứ không cần thiết như vậy chính là biểu hiện của nỗi lo lắng về quá khứ và tương lai — một “nhà tù tinh thần” do chính chúng ta tạo ra.
Nhà văn Thoreau từng viết trong Walden: “Tôi sẵn sàng sống một cuộc đời vững chãi và giản dị.” Quan điểm này đồng điệu với triết lý sống của Đào Uyên Minh, người trân trọng niềm vui bình dị như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam”.
Câu nói: “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi chúng hiếm hoi, và tình yêu trở nên tử tế hơn khi chúng ta già đi” không chỉ nhắc ta trân trọng những vật dụng cần thiết mà còn khuyến khích tìm kiếm sự giàu có về tinh thần.
Triết lý “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn” trong Chủ nghĩa tối giản cũng tương đồng với lời dạy của Khổng Tử: “Ăn uống tiết kiệm, nghỉ ngơi đơn giản và tận hưởng điều đó.”
Buông bỏ gánh nặng vật chất không chỉ giúp không gian sống gọn gàng, mà còn mang lại sự bình yên trong tâm hồn. Từ Đông sang Tây, trong thơ ca, văn học hay tục ngữ, đều nhấn mạnh rằng cuộc sống chỉ phát triển khi chúng ta biết loại bỏ những điều cũ kỹ để đón nhận cái mới.
Người xưa có câu: “Lưu thuỷ bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” — nghĩa là nước chảy không hôi thối, cửa đóng không bị mối mọt vì luôn vận động. Cuộc sống cũng vậy, chỉ khi không ngừng đổi mới, con người mới tràn đầy năng lượng và tiến về phía trước.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan.” Nghĩa là: mỗi bát cháo, mỗi hạt cơm đều đáng trân trọng vì đó là kết quả lao động.
Từ xa xưa, con người đã hiểu rõ giá trị của lương thực. Ở Ai Cập cổ đại, thần Osiris – vị thần nông nghiệp và mùa màng – được tôn thờ, với lễ hội Thu hoạch hàng năm để tôn vinh và biết ơn nguồn thực phẩm quý giá.
Nhà triết học Hy Lạp cổ đại Socrates từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo.” Điều này nhắc nhở rằng lãng phí thực phẩm dẫn đến nghèo đói cả về vật chất lẫn tinh thần.
Trong Trăm bản tình ca, Pablo Neruda ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống giản dị: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.”
Về vấn đề lãng phí thực phẩm, nhà văn Michael Pollan trong The Omnivore’s Dilemma chỉ ra sự dư thừa trong ngành công nghiệp thực phẩm hiện đại và kêu gọi mọi người giảm tiêu thụ quá mức, sống hài hòa với thiên nhiên.
Quan điểm này cũng phù hợp với lời khuyên trong Kinh Dịch: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Triết gia La Mã Seneca cũng từng nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.”
Trong xã hội hiện đại, thói quen sử dụng đồ dùng một lần và lãng phí thực phẩm đang tạo gánh nặng cho môi trường, trái ngược với triết lý cổ xưa về sự tiết kiệm và đức hạnh.
Tóm lại, biết trân trọng thức ăn và sống giản dị không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn là trách nhiệm với môi trường và các thế hệ tương lai.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, nhà tâm lý học người Mỹ, trong cuốn Trí tuệ cảm xúc đã nhấn mạnh: “Trí tuệ cảm xúc là yếu tố then chốt quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta.” Theo ông, khả năng kiểm soát và quản lý cảm xúc không chỉ giúp cải thiện bản thân mà còn xây dựng một cộng đồng tích cực, tăng cường sức mạnh nội tâm và giúp ta đối mặt hiệu quả với thử thách trong cuộc sống.
Một câu tục ngữ Trung Quốc nói: “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi,” cho thấy rõ sức ảnh hưởng của cảm xúc lên sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Điều này nhắc nhở chúng ta luôn giữ thái độ tích cực, vì những thay đổi nhỏ trong tâm lý có thể mang lại kết quả lớn và tích cực.
Virginia Woolf, trong tác phẩm To the Lighthouse, tinh tế mô tả những biến động trong tâm hồn nhân vật, chứng minh rằng cảm xúc dù nhỏ cũng có thể định hình cuộc sống. Bà viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, người đó sẽ nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Câu này khuyến khích ta buông bỏ cảm xúc tiêu cực để cảm nhận vẻ đẹp cuộc sống và tạo nên sự chuyển hóa tích cực.
Trong các câu chuyện Phật giáo cổ, Đức Phật dạy chúng ta đối mặt với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chánh niệm. Trong Dhammapada có câu: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được.” Thiền chánh niệm, một phương pháp phổ biến trong tâm lý học hiện đại, giúp ta quan sát và điều chỉnh cảm xúc mà không để chúng chi phối cuộc sống.
Một ví dụ khác từ tác phẩm Anna Karenina của Leo Tolstoy cho thấy sự ghen tị và bất mãn có thể dần ăn mòn tâm hồn nhân vật chính và dẫn đến bi kịch. Câu chuyện là lời cảnh báo rằng cảm xúc tiêu cực, nếu không được giải tỏa, sẽ trở thành sức mạnh hủy hoại con người.
4. Nợ
Có câu nói hiện đại: “Đừng để chiếc ví của bạn trở thành khu vườn khốn khổ đầy những hối tiếc đã mua,” phản ánh ý tưởng của Shakespeare rằng: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift sử dụng hình ảnh Lilliput để ẩn dụ cho nợ nần — những sợi chỉ mỏng manh dần trói buộc tự do con người, cảnh báo về nguy cơ mất tự do vì nợ nần.
Từ trí tuệ dân gian đến văn học cổ điển, tất cả đều khuyên ta thận trọng với nợ vì đó chính là xiềng xích kìm hãm tự do. Một câu tục ngữ phương Tây nhấn mạnh: “Tiền không phải gốc rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Chìa khóa tránh nợ nần và bội chi là nhận thức rõ ràng giữa nhu cầu thực sự và mong muốn nhất thời. Câu chuyện chú chim trong truyện ngụ ngôn của Aesop, bán bộ lông quý giá để đổi lấy tiền ngay lập tức, là lời cảnh báo về chủ nghĩa khoái lạc nhất thời dẫn đến mất mát lâu dài.
Cổ ngữ có câu: “Thủy tích thạch xuyên” — nước chảy lâu ngày có thể xuyên qua đá, tượng trưng cho sự kiên trì dẫn đến thành công. Điều này cũng đúng trong quản lý tài chính. Dù nhân vật keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac thể hiện thái cực, nhưng sự cần cù và kiên nhẫn tích lũy tài sản vẫn đáng để suy ngẫm.
Tiết kiệm và đầu tư thông minh là nền tảng vững chắc xây dựng sự ổn định tài chính. Khổng Tử từng dạy trong Luận ngữ: “Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách chính đáng.”
Nền tảng tài chính ổn định là chìa khóa để gia đình phát triển và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn. Câu tục ngữ trong Kinh thánh cũng nhấn mạnh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm khởi đầu của những giấc mơ.” Một gia đình hòa thuận sẽ tạo dựng môi trường tích cực, tránh xa gánh nặng vật chất dư thừa, nợ nần và cảm xúc tiêu cực.
