Người xưa khuyên con cháu đừng tích trữ những thứ không cần thiết, cảm xúc tiêu cực hay nợ nần trong nhà.
1. Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ Lậu Thất Minh, Lưu Vũ Tích viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh,” nghĩa là: Núi không cần phải cao, có Tiên sẽ nổi tiếng. Sông không cần sâu, có Rồng sẽ có linh khí. Điều này nhấn mạnh rằng giá trị không nằm ở vật chất mà ở bản chất tinh thần và nội tại.
Những món đồ vô dụng không chỉ chiếm chỗ trong không gian sống mà còn làm gánh nặng cho tinh thần. Việc bám víu vào những thứ không cần thiết thực chất là sự lo lắng vô hình về quá khứ và tương lai, tạo nên một “nhà tù tinh thần” cho chính chúng ta.
Núi không cần phải cao, có Tiên sẽ nổi tiếng. Sông không cần sâu, có Rồng sẽ có linh khí.
Nhà văn Thoreau từng viết trong Walden: “Tôi muốn sống một cuộc đời giản dị và vững chãi,” thể hiện sự lựa chọn cuộc sống tối giản như một cách làm giàu nội tâm. Quan điểm này tương đồng với lý tưởng của Đào Uyên Minh, người tìm thấy niềm vui trong sự giản dị và bình yên: “Hái cúc dưới hàng rào phía đông, nhìn núi phía nam.”
Câu nói “Mọi thứ quý giá hơn khi hiếm hoi, và tình yêu tử tế hơn khi ta già đi” không chỉ dành cho vật chất mà còn nhắc nhở chúng ta tìm kiếm giá trị tinh thần. Triết lý “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn” trong cuốn Chủ nghĩa tối giản phản ánh lời dạy của Khổng Tử: “Ăn uống tiết kiệm, uốn tay làm gối, và tận hưởng cuộc sống.”
Từ Đông sang Tây, qua thơ ca hay văn học hiện đại, bài học về việc buông bỏ những điều không cần thiết giúp ta tìm thấy bình yên trong thế giới hỗn loạn. Như câu nói: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu,” chỉ ra rằng sự đổi mới liên tục mang lại sức sống và năng lượng, giúp cuộc sống phát triển bền vững.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn, có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nhắc nhở rằng từng hạt cơm, bát cháo đều quý giá, là thành quả lao động vất vả.
Người Ai Cập cổ đại thờ thần Osiris, biểu tượng cho nông nghiệp, với lễ hội Thu hoạch để tri ân lương thực. Tương tự, nhà triết học Hy Lạp Socrates từng nói: “Hài lòng là tài sản tự nhiên, xa xỉ là nghèo khó giả tạo,” cảnh báo rằng lãng phí không chỉ hại vật chất mà còn làm nghèo nàn tinh thần.
Nhà thơ Pablo Neruda trong Trăm bản tình ca ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống giản dị qua câu: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.”
Nhà thơ Pablo Neruda trong Trăm bản tình ca ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống giản dị qua câu: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.” Michael Pollan, trong The Omnivore’s Dilemma, chỉ ra sự dư thừa trong ngành thực phẩm hiện đại và kêu gọi lối sống hài hòa với thiên nhiên.
Quan điểm tiết kiệm từ Kinh Dịch: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe,” hay lời dạy của Seneca: “Không phải thức ăn bạn ăn, mà là thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh,” đều nhấn mạnh việc tiêu thụ vừa đủ để duy trì sức khỏe và tránh lãng phí.
Trong thế giới hiện đại, thói quen lãng phí thức ăn và dùng đồ một lần không chỉ gây tổn hại môi trường mà còn đi ngược lại giá trị cốt lõi về tiết kiệm và đức hạnh được lưu truyền từ ngàn xưa.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, nhà tâm lý học người Mỹ, trong cuốn Trí tuệ cảm xúc, khẳng định: “Trí tuệ cảm xúc là yếu tố quyết định thành công và hạnh phúc.” Ông cho rằng khả năng quản lý cảm xúc không chỉ cải thiện cá nhân mà còn mang lại lợi ích cho cộng đồng, giúp ta đối mặt tốt hơn với những thử thách trong cuộc sống và tăng cường sự phục hồi nội tâm.
Câu tục ngữ Trung Quốc “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi” nhấn mạnh tác động sâu sắc của cảm xúc lên sức khỏe tinh thần và thể chất. Điều này khuyến khích chúng ta duy trì thái độ tích cực để tạo ra những thay đổi tốt đẹp.
Virginia Woolf, trong tác phẩm To the Lighthouse, đã miêu tả sự chuyển biến cảm xúc tinh tế, nhấn mạnh rằng những thay đổi nhỏ trong tâm hồn có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống. Bà viết: “Nếu một người có thể rũ bỏ muộn phiền, họ sẽ nghe thấy tiếng nói sâu lắng nhất của cuộc đời.” Câu nói này truyền cảm hứng để chúng ta loại bỏ cảm xúc tiêu cực, từ đó cảm nhận rõ hơn vẻ đẹp của cuộc sống.
Trong những câu chuyện Phật giáo cổ, Đức Phật dạy rằng đối mặt với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm sẽ giúp tâm hồn thanh thản. Như trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường sẽ hiện ra,” nhấn mạnh sự hòa hợp nội tâm để đạt bình an và trí tuệ. Phương pháp thiền chính niệm hiện đại cũng giúp chúng ta quan sát và kiểm soát cảm xúc thay vì để chúng chi phối.
Tác phẩm Anna Karenina của Leo Tolstoy là minh chứng sống động về sự nguy hại của cảm xúc tiêu cực. Sự ghen tuông và bất mãn không được giải tỏa dần phá hủy tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện này là lời cảnh tỉnh rằng cảm xúc tiêu cực, nếu không kiểm soát, có thể trở thành sức mạnh tàn phá không thể ngăn cản.
4. Nợ
Câu nói “Đừng để chiếc ví trở thành khu vườn khốn khổ, đầy những hối tiếc đã mua” là phiên bản hiện đại của lời Shakespeare: “Người vay nợ là nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift dùng hình ảnh sợi chỉ mỏng của Lilliput để ám chỉ nợ nần, cảnh báo rằng nợ nần có thể trói buộc tự do con người. Các câu tục ngữ cổ điển cũng dạy rằng nợ là gông cùm cản trở tự do. Như câu tục ngữ phương Tây: “Tiền không phải gốc rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Chìa khóa tránh nợ nần là phân biệt rõ nhu cầu và mong muốn. Câu chuyện chú chim trong Truyện ngụ ngôn của Aesop, bán bộ lông để đổi lấy tiền, cảnh báo rằng những quyết định thiển cận vì lợi ích ngắn hạn sẽ khiến ta mất đi tự do lâu dài.
Cổ ngữ có câu: “Thủy tích thạch xuyên,” tức nước chảy lâu ngày sẽ xuyên qua đá. Hình ảnh này tượng trưng cho sự kiên trì, cũng áp dụng trong quản lý tài chính. Nhân vật keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac, dù cực đoan, lại phản ánh sự cần cù và kiên nhẫn trong tích lũy tài sản.
Khổng Tử trong Luận ngữ dạy: “Người quân tử yêu tiền nhưng kiếm tiền một cách đúng đắn.” Tiết kiệm và đầu tư khôn ngoan là nền tảng để xây dựng tài chính vững mạnh.
Một gia đình ổn định là bến đỗ bình yên và khởi nguồn cho những giấc mơ lớn. Câu tục ngữ trong Kinh Thánh: “Gia đình là nơi trú ngụ của tâm hồn và điểm khởi đầu của mọi ước mơ” nhắc nhở rằng nền tảng tài chính ổn định cùng tình yêu thương là chìa khóa để tránh xa những cạm bẫy của nợ nần và cảm xúc tiêu cực.
