1. Những thứ không cần thiết
Trong bài thơ Lậu Thất Minh, Lưu Vũ Tích từng viết:
“Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh.”
Tạm dịch: Núi không cần cao, chỉ cần có Tiên ở sẽ nổi danh; sông không cần sâu, chỉ cần có Rồng ở là linh thiêng.Câu thơ khẳng định rằng giá trị thật không nằm ở vật chất tích lũy, mà ở bản chất và tinh thần bên trong.
Trong đời sống hiện đại, những vật dụng không cần thiết chỉ khiến không gian chật chội và tâm trí nặng nề. Việc giữ lại đồ vô dụng chẳng khác nào ôm lấy quá khứ và nỗi lo vô hình, tạo nên “nhà tù tinh thần” do chính ta xây dựng.
Nhà văn Thoreau trong Walden từng nói: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một cuộc đời vững chãi và giản dị.” Tư tưởng ấy cũng đồng điệu với Đào Uyên Minh – người tìm niềm vui trong sự thanh tĩnh, giản đơn: hái cúc dưới hàng rào, ngắm núi phía Nam mà lòng an nhiên.
Câu nói “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi chúng hiếm hoi, và tình yêu trở nên tử tế hơn khi chúng ta già đi” không chỉ nhắc ta về giá trị của vật chất, mà còn là lời gợi mở tìm về sự giàu có nội tâm. Tư tưởng “sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn” trong Chủ nghĩa tối giản cũng hòa cùng lời dạy của Khổng Tử: “Ăn tiết kiệm và uống nước, gối đầu lên tay, và hãy tận hưởng nó.”
Buông bỏ vật chất không phải là từ bỏ cuộc sống, mà là giải phóng tâm hồn khỏi những ràng buộc vô hình. Từ cổ chí kim, thơ ca và triết học đều khuyên rằng: giảm bớt những thứ vô dụng không chỉ khiến không gian gọn gàng mà còn giúp tâm thanh tịnh.Người xưa nói: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” – nước chảy mãi không hôi, cửa thường mở không mục, vì chỉ khi biết loại bỏ cái cũ, cuộc sống mới có thể tiếp tục chuyển động và sinh sôi.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn có viết:
“Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan.”
Mỗi hạt cơm, ngụm cháo đều là kết tinh của mồ hôi và công sức, vì vậy con người phải biết trân trọng và không lãng phí thức ăn.
Từ Ai Cập cổ đại – nơi người dân tôn thờ thần Osiris, đến Hy Lạp – nơi Socrates khuyên “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, còn xa xỉ là nghèo đói giả tạo”, nhân loại ở mọi thời đều xem sự tiết chế là cội nguồn của thịnh vượng và an lạc.
Nhà thơ Pablo Neruda từng nói: “Tình yêu ở trong những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.”Từ thơ ca đến triết học, tất cả đều ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống giản dị, vừa đủ.
Trong The Omnivore’s Dilemma, Michael Pollan đã cảnh báo về sự dư thừa và lãng phí trong công nghiệp thực phẩm, kêu gọi con người trở lại với lối sống thuận tự nhiên – ăn vừa đủ, sống lành mạnh.Kinh Dịch cũng dạy: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.”Seneca – triết gia La Mã cổ đại – nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.”
Ngày nay, thói quen tích trữ, đóng gói, dùng đồ một lần khiến môi trường thêm gánh nặng – đi ngược với lời dạy xưa về tiết kiệm và khiêm nhường.Tiết chế không phải là thiếu thốn, mà là trí tuệ sống cân bằng, biết đủ để luôn giữ phúc, giữ đức cho mình và cho đời.
3. Cảm xúc tiêu cực
Nhà tâm lý học Daniel Goleman từng khẳng định trong Trí tuệ cảm xúc rằng: “Trí tuệ cảm xúc chính là yếu tố quyết định hạnh phúc và thành công của con người.” Theo ông, khả năng nhận biết và quản lý cảm xúc không chỉ giúp ta cân bằng nội tâm mà còn lan tỏa năng lượng tích cực tới người khác, giúp con người mạnh mẽ hơn khi đối mặt với thử thách.
Người xưa có câu: “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến đầu bạn bạc đi.” Câu tục ngữ giản dị ấy lại thể hiện một chân lý sâu sắc – tâm thế của con người ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và vận mệnh. Khi giữ tinh thần lạc quan, ta không chỉ khỏe mạnh hơn mà còn dễ dàng thu hút những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Trong To the Lighthouse, Virginia Woolf khắc họa những biến động tinh tế của cảm xúc con người. Bà từng viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì người đó có thể nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Lời nhắn ấy như một lời mời gọi ta buông bỏ cảm xúc tiêu cực để cảm nhận sự an nhiên và vẻ đẹp của đời sống.
Phật giáo cũng dạy rằng, mọi khổ đau đều bắt nguồn từ tâm. Trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật nói: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường sẽ mở ra.” Thiền định và chính niệm giúp con người quan sát cảm xúc thay vì bị chúng chi phối – một phương pháp chữa lành hiệu quả được cả tâm lý học hiện đại công nhận.
Cũng như Anna Karenina trong tác phẩm cùng tên của Tolstoy, sự ghen tuông và bất mãn âm ỉ có thể dần hủy hoại tâm hồn, dẫn đến bi kịch. Cảm xúc tiêu cực nếu không được hóa giải sẽ trở thành gánh nặng, như dòng nước ngầm âm thầm bào mòn sức sống con người. Vì thế, học cách buông bỏ và nuôi dưỡng tâm an chính là con đường dẫn đến tự do và hạnh phúc thật sự.
4. Nợ
Shakespeare từng viết: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.” Lời cảnh báo ấy vẫn còn nguyên giá trị trong thời đại hôm nay. Việc sống dựa trên nợ nần chẳng khác nào tự buộc mình vào sợi dây vô hình, khiến ta đánh mất tự do và bình yên nội tâm.
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift ví hình ảnh những sợi chỉ nhỏ trói buộc Gulliver như ẩn dụ cho nợ nần – thứ có thể bắt đầu rất nhỏ nhưng nếu tích tụ sẽ khiến con người bị trói chặt, không thể vùng vẫy.Người phương Tây có câu: “Tiền không phải là gốc rễ của tội ác, mà là lòng tham.” Khi ham muốn vượt quá nhu cầu, nợ nần sẽ trở thành cái bẫy ngọt ngào của sự mất kiểm soát.
Bài học ấy cũng được Aesop thể hiện qua hình ảnh chú chim bán lông đổi lấy tiền – cái giá cho sự thỏa mãn nhất thời là mất đi tự do. Nợ nần không chỉ làm tổn thương tài chính mà còn gặm nhấm tinh thần, khiến con người sống trong lo âu và sợ hãi.
Cổ nhân có câu: “Thủy tích thạch xuyên” – nước chảy mãi cũng xuyên được đá. Câu nói ấy khuyên ta kiên trì tích góp, tiết kiệm từng chút, vì sự bền bỉ mới là con đường dẫn đến thịnh vượng bền lâu. Nhân vật Eugénie Grandet của Balzac dù sống khắc khổ, nhưng phản ánh rõ giá trị của sự kiên nhẫn và tính toán cẩn trọng trong tài chính.
Khổng Tử từng dạy: “Người quân tử yêu tiền nhưng kiếm tiền một cách đúng đắn.” Giữ tài chính ổn định, chi tiêu hợp lý và tránh xa nợ nần là nền tảng để gia đình hạnh phúc và xã hội bền vững.Kinh Thánh cũng có câu: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và khởi đầu của những giấc mơ.” Một mái ấm an hòa, không nợ nần, không áp lực vật chất – chính là phúc khí lớn nhất mà mỗi người có thể gìn giữ.
