Ngoại hạng Anh, giải đấu vẫn luôn tự hào với thương hiệu về tốc độ, sự cống hiến và những cơn mưa bàn thắng ngoạn mục, dường như đang trải qua một cuộc khủng hoảng thầm lặng. Mùa giải 2025/26, sau 11 vòng đấu đầu tiên, những con số thống kê không biết nói dối đang vẽ nên một bức tranh đáng báo động: sự sụt giảm nghiêm trọng của các bàn thắng đến từ những tình huống bóng sống, thay vào đó là sự lên ngôi đầy toan tính của các pha lập công từ tình huống cố định. Đây không còn là một sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà là dấu hiệu của một sự dịch chuyển mang tính nền tảng trong triết lý bóng đá của giải đấu hấp dẫn nhất hành tinh.
Nếu chỉ nhìn vào tổng số bàn thắng, sự thay đổi có vẻ không quá kịch tính. Tuy nhiên, khi mổ xẻ nguồn gốc của chúng, một xu hướng đáng lo ngại mới lộ rõ. So với cùng kỳ mùa giải trước, Ngoại hạng Anh đã chứng kiến sự sụt giảm tới 39 bàn thắng được ghi từ các tình huống phối hợp mở. Trái ngược lại, có thêm 26 bàn thắng đến từ các quả phạt, phạt góc và penalty. Tỷ lệ trung bình 1.78 bàn thắng từ bóng sống mỗi trận đang trên đà trở thành con số thấp nhất trong suốt 16 năm qua, kể từ mùa giải 2009/10.
Điều đáng kinh ngạc hơn nằm ở chính khâu tạo ra cơ hội. Toàn giải đấu đã có ít hơn tới 370 cú sút được thực hiện từ bóng sống so với cùng kỳ năm ngoái. Con số này cho thấy vấn đề không chỉ nằm ở khả năng dứt điểm yếu kém của các tiền đạo, mà còn ở chính cách các đội bóng triển khai lối chơi. Sự sáng tạo, những pha đan lát hay các tình huống đột phá cá nhân dường như đang dần bị bóp nghẹt bởi những hệ thống phòng ngự ngày càng được tổ chức chặt chẽ và khoa học hơn.
Vậy, những đội bóng nào đang là tác nhân chính tạo ra sự thay đổi này? Wolves chính là ví dụ điển hình nhất cho sự sa sút, khi họ mới chỉ có vỏn vẹn 4 bàn thắng từ bóng sống, ít hơn tới 10 bàn so với cùng giai đoạn mùa trước. Xu hướng này còn thể hiện rõ rệt ở thủ đô London, nơi 5 trong số 7 đội bóng bao gồm Arsenal, Chelsea, Fulham, Tottenham và West Ham đều ghi ít hơn ít nhất 5 bàn thắng từ bóng sống.
Trong khi đó, sự đi xuống của bóng sống lại là mảnh đất màu mỡ cho sự trỗi dậy của các tình huống cố định. Hiệu quả từ các pha bóng chết ở mùa giải năm nay đã tăng lên một cách đáng kinh ngạc. Arsenal và Chelsea là hai đội bóng tiêu biểu nhất, khi họ đã bù đắp hoàn hảo 5 bàn thắng bị hụt đi từ bóng sống bằng đúng 5 pha lập công từ các tình huống cố định.
Manchester United dưới thời Ruben Amorim cũng cho thấy sự thay đổi rõ rệt khi đã ghi gấp đôi số bàn thắng từ các quả phạt so với mùa trước. Điều này cho thấy các đội bóng đang đầu tư nghiêm túc hơn vào việc dàn xếp và tận dụng các pha bóng chết, biến chúng thành một vũ khí chiến lược thay vì chỉ là những cơ hội tình cờ.
Đi ngược lại với xu thế chung là Manchester City. Đội bóng của Pep Guardiola dường như miễn nhiễm với cuộc khủng hoảng này. Có tới 22 trong tổng số 23 bàn thắng của họ đến từ các pha phối hợp mở, một con số cho thấy sự kiên định với triết lý bóng đá tấn công dựa trên sự kiểm soát và sáng tạo. Man City trở thành một ngoại lệ thú vị, một minh chứng cho thấy việc ghi bàn từ bóng sống vẫn hoàn toàn khả thi nếu có một hệ thống đủ tốt và những cá nhân kiệt xuất.
Sự dịch chuyển này có thể được lý giải bởi nhiều yếu tố. Thứ nhất, trình độ chiến thuật phòng ngự tại Ngoại hạng Anh đã được nâng lên một tầm cao mới. Các đội bóng, kể cả những đội ở nửa dưới bảng xếp hạng, giờ đây đều sở hữu những hệ thống phòng ngự khu vực, pressing tầm cao và chuyển đổi trạng thái cực kỳ kỷ luật. Việc phá vỡ những khối phòng ngự được tổ chức tốt như vậy đòi hỏi sự sáng tạo và ăn ý ở mức độ rất cao.
Thứ hai, yếu tố chuyên môn hóa trong ban huấn luyện ngày càng được chú trọng. Sự xuất hiện của các "huấn luyện viên tình huống cố định" đang trở thành một xu hướng, giúp các đội bóng tối ưu hóa mọi cơ hội từ các quả phạt. Đây được xem là một phương án tấn công ít rủi ro và có thể tính toán được, trái ngược với sự khó lường của các pha bóng sống. Trong một giải đấu mà áp lực tài chính từ việc trụ hạng hay giành vé dự cúp châu Âu là cực kỳ lớn, sự thực dụng đang dần chiếm ưu thế.
Câu hỏi lớn được đặt ra là liệu đây chỉ là một xu hướng nhất thời, hay là một sự thay đổi mang tính nền tảng trong bản sắc của Ngoại hạng Anh. Liệu sự thực dụng và hiệu quả từ các tình huống cố định có tiếp tục thống trị, hay các đội bóng sẽ sớm tìm lại cảm hứng sáng tạo để mang những bàn thắng từ bóng sống trở lại? Thời gian sẽ trả lời, nhưng hiện tại, Ngoại hạng Anh đang trải qua một mùa giải của những toan tính chiến thuật và những khoảnh khắc quyết định đến từ các pha bóng chết.
