"Chiến binh không gian" nhỏ bé mang tên gấu nước
Chỉ dài chưa đến 1mm, gấu nước – hay còn gọi là tardigrade – là một trong những sinh vật kỳ lạ và bền bỉ nhất hành tinh. Dù có hình dáng mũm mĩm, chậm chạp như một con gấu bông thu nhỏ, chúng lại là ứng cử viên sáng giá nhất cho danh hiệu "sống dai nhất thế giới".
Năm 2007, Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) đã đưa một nhóm gấu nước vào không gian. Trong môi trường khắc nghiệt ngoài bầu khí quyển – nơi không có oxy, áp suất bằng không và bức xạ vũ trụ cực mạnh – những sinh vật này vẫn sống sót thần kỳ sau nhiều ngày. Khi được đưa trở lại môi trường bình thường, chúng "thức dậy" và tiếp tục hoạt động như chưa từng có gì xảy ra.
Một thí nghiệm khác vào năm 2021 của các nhà khoa học Israel trên mặt trăng cũng cho thấy, dù thiết bị đổ bộ va chạm và vỡ, gấu nước được kỳ vọng vẫn sống sót nhờ khả năng "ngủ đông" trong trạng thái cryptobiosis – tạm dừng mọi hoạt động sống.
Không cần nước, không cần oxy: Bí mật nằm ở khả năng ngủ đông đặc biệt
Điều khiến gấu nước khác biệt là khả năng tự làm khô cơ thể đến mức gần như không còn nước – điều kiện sống tối thiểu của mọi sinh vật. Khi môi trường trở nên khắc nghiệt (nóng, lạnh, thiếu oxy, bức xạ...), gấu nước sẽ cuộn tròn lại, thoát nước khỏi tế bào và bước vào trạng thái "tun" – gần như đóng băng sự sống.
Theo TS. Hoàng Quang Huy, giảng viên sinh học tại Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội, chia sẻ trên Dân Trí: "Ở trạng thái này, mọi hoạt động trao đổi chất của gấu nước gần như bằng 0. Chúng có thể ở trạng thái này suốt nhiều năm, thậm chí hàng chục năm, rồi quay lại hoạt động bình thường nếu có điều kiện sống phù hợp."
Khả năng này giúp chúng sống sót sau bức xạ, áp suất cao, hóa chất độc hại, thậm chí là tia gamma – thứ có thể giết chết hầu hết sinh vật khác.
Sống sót sau ẩm ướt, đóng băng, sấy khô và... không gian
Gấu nước không chỉ "bất tử" trong không gian. Trong phòng thí nghiệm, các nhà khoa học đã cho chúng chịu mức nhiệt 150 độ C, sau đó hạ xuống -272 độ C – gần sát độ không tuyệt đối. Chúng vẫn sống. Bị phơi khô trong 10 năm, gấu nước vẫn... trở lại như chưa hề có chuyện gì.
Báo VnExpress dẫn lời TS. Lê Quốc Hùng, chuyên gia về vi sinh vật môi trường: "Tardigrade là sinh vật độc đáo vì nó thách thức gần như mọi định nghĩa sinh học thông thường. Dù nhỏ bé, chúng có thể là chìa khóa để tìm hiểu khả năng tồn tại sự sống ngoài Trái Đất."
Khả năng đáng kinh ngạc này khiến các nhà khoa học NASA cũng phải chú ý, bởi nó mở ra hy vọng tìm thấy – hoặc tái tạo – sự sống trên các hành tinh khác.
Tardigrade và hành trình đi tìm sự sống trong vũ trụ
Sinh vật bé nhỏ này đã góp phần thay đổi cái nhìn của giới khoa học về giới hạn của sự sống. Khi biết rằng một loài vi sinh vật nhỏ bé có thể "ngủ đông" hàng chục năm, vượt qua bức xạ, tia cực tím và môi trường chân không, câu hỏi được đặt ra là: Liệu còn những dạng sống nào khác ngoài kia, vượt ngoài trí tưởng tượng của con người?
Trong một bài phỏng vấn trên Vietnamnet, nhà vật lý thiên văn TS. Nguyễn Trọng Hiền (NASA) từng nói: "Gấu nước không chỉ là sinh vật thú vị. Chúng là chứng cứ sống cho khả năng thích nghi cực hạn, là nguồn cảm hứng trong hành trình tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất."
Đây cũng là lý do nhiều nhà khoa học đang nghiên cứu cách ứng dụng khả năng "ngủ đông" này vào y học, bảo quản sinh học và thậm chí là du hành không gian dài hạn.
Lời kết: Một bài học lớn từ sinh vật nhỏ
Dù chỉ nhỏ bằng đầu kim, gấu nước đã dạy chúng ta bài học về sức mạnh tiềm ẩn, khả năng thích nghi và tồn tại vượt qua mọi nghịch cảnh. Trong thế giới hiện đại đầy biến động, biết đâu bài học từ sinh vật bé nhỏ này lại là lời nhắc nhở: Không phải to lớn, mà là bền bỉ mới quyết định khả năng tồn tại.
