Từ món ăn dân dã bị lãng quên…
Ở những miền quê Nam Bộ, cá rô phi, cá lù đù hay cá thác lác từng là loại cá phổ biến đến mức… bị xem nhẹ. Người ta thường bắt được đầy rổ mỗi lần thả lưới, nhưng vì nhiều xương, thịt bở hoặc quá quen thuộc, nên chẳng ai buồn mua với giá cao. Có thời, cá lù đù còn được dùng để nuôi lợn hoặc làm mắm, chủ yếu phục vụ trong nhà.
Chị Hoài Thanh (45 tuổi, quê Hậu Giang) chia sẻ: "Hồi nhỏ mẹ tôi thường kho cá rô phi với nghệ, ăn cùng cơm nguội. Ngày ấy nghèo nên cái gì cũng quý, nhưng lớn lên rồi, nhiều người chê cá rẻ, chẳng ai còn mặn mà."
…đến đặc sản giá trăm nghìn, có mặt ở trời Tây
Mọi chuyện bắt đầu thay đổi khi nhiều hộ gia đình nghĩ cách chế biến để giữ lâu và tạo giá trị mới. Họ bắt đầu làm khô cá rô phi, cá thác lác một nắng, ướp theo công thức riêng và phơi đúng cách để cá không bị tanh mà vẫn giữ được vị ngọt đậm đà. Từ đó, món khô cá rô phi, khô thác lác, khô cá lù đù ra đời – và được thị trường đón nhận nồng nhiệt.
Hiện nay, khô cá rô phi có giá dao động từ 180.000 đến 220.000 đồng/kg, còn khô cá lù đù lên đến 280.000 đồng/kg. Đặc biệt, nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, nhiều cơ sở đã xuất khẩu được sản phẩm sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ – những thị trường vốn nổi tiếng khắt khe.
Theo ông Trần Hữu Đạt – chuyên gia ngành thủy sản: "Việc chế biến cá dân dã thành đặc sản cao cấp là bước tiến thông minh của người dân địa phương. Họ không chỉ tăng giá trị nông sản mà còn góp phần quảng bá văn hóa ẩm thực Việt ra thế giới."
Bí quyết để “cá quê” đổi đời
Điểm đặc biệt khiến khô cá rô phi, khô thác lác hay khô cá lù đù trở nên hấp dẫn chính là ở khâu tẩm ướp và kỹ thuật phơi. Mỗi nhà có một bí quyết riêng – người thì ướp gừng, người lại dùng nước mắm nhĩ, thêm chút tiêu sọ để át mùi tanh và giữ hương vị tự nhiên.
Một cơ sở làm khô cá ở Vĩnh Long tiết lộ: “Quan trọng nhất là nắng – phải phơi đủ nắng nhưng không để khô queo, cá phải còn độ dẻo thì mới ngon. Mỗi mẻ khô làm ra đều được chọn lọc kỹ lưỡng, không dùng cá ươn hay đông lạnh lâu ngày.”
Không những vậy, hình thức đóng gói cũng được cải tiến để tiện bảo quản, vận chuyển và làm quà biếu. Nhờ thế, khô cá trở thành món đặc sản được nhiều người chọn mua vào dịp lễ, Tết, hoặc mang sang nước ngoài làm quà cho người thân.
Gửi gắm hương quê ra thế giới
Giờ đây, những món cá dân dã ấy không chỉ là ký ức tuổi thơ của bao người mà còn là cầu nối văn hóa. Bên mâm cơm nơi đất khách, chỉ cần một lát khô cá chiên giòn, chấm nước mắm tỏi ớt, cũng đủ khiến người xa quê thấy lòng ấm lại.
Anh Trí – một Việt kiều tại Hàn Quốc chia sẻ: “Mỗi lần về nước là tôi lại mua vài ký khô cá mang theo. Ở bên đó không phải lúc nào cũng tìm được hương vị quê hương, nên món ăn này quý lắm.”
Kết
Câu chuyện của những loại cá “rẻ tiền” đã chứng minh một điều: không có nguyên liệu nào là thấp kém, chỉ cần có bàn tay và tâm huyết của con người, mọi thứ đều có thể trở thành giá trị. Và chính trong những điều bình dị ấy, chúng ta lại tìm thấy niềm tự hào, sự kết nối và cả cơ hội phát triển bền vững cho tương lai.
