Mướp, với tên khoa học Luffa cylindrica, là một loại cây thân thảo thuộc họ dây leo quen thuộc trong đời sống. Đặc trưng của mướp là lá mọc so le, hình trái tim với 5 đến 7 thùy có răng cưa bao quanh. Cây mướp có hoa đực và hoa cái riêng biệt; hoa đực thường tập trung thành cụm dạng chùm, trong khi hoa cái mọc đơn lẻ. Quả mướp khi trưởng thành có hình trụ thuôn dài, kích thước dao động từ 25 đến 30cm (hoặc hơn) với đường kính khoảng 6-8cm. Khi quả già, vỏ ngoài sẽ khô đi, để lộ phần xơ dai bên trong.
Từ bao đời nay, quả mướp đã là nguyên liệu chế biến nên nhiều món ăn dân dã, gần gũi trong bữa cơm gia đình Việt. Mùa mướp thường kéo dài từ tháng 5 đến tháng 9. Quả mướp tươi có hương thơm dịu nhẹ, vị ngọt thanh mát, rất thích hợp để giải nhiệt trong những ngày hè oi bức.
Đặc trưng của mướp là lá mọc so le, hình trái tim với 5 đến 7 thùy có răng cưa bao quanh
Bên cạnh quả, ít ai ngờ rằng lá và ngọn non của cây mướp cũng là một tặng phẩm ẩm thực đầy bất ngờ. Tại nhiều vùng quê, người dân đã khám phá ra cách biến tấu lá và ngọn mướp thành những món ăn thanh mát, bổ dưỡng, chẳng khác nào một loại rau xanh đặc biệt. Chúng được chế biến đa dạng: xào tỏi thơm lừng, xào cùng thịt bò đậm đà, nấu canh giải nhiệt, hầm xương ngọt ngào, hoặc thậm chí cuốn cùng thịt, tạo nên những trải nghiệm ẩm thực khó quên.
Ngày nay, bên cạnh những loại rau quen thuộc như ngọn bầu, ngọn bí, lá mướp đã bắt đầu xuất hiện trên các sạp hàng ở chợ quê và cả thành thị. Nhiều người tò mò về hương vị lạ lẫm của loại lá này nên mua về dùng thử. Trong khi đó, những ai đã trót yêu hương vị dân dã của lá mướp lại tìm mua để gợi nhớ về những kỷ niệm tuổi thơ, những bữa cơm đạm bạc mà ấm áp tình thân.
Ngày nay, bên cạnh những loại rau quen thuộc như ngọn bầu, ngọn bí, lá mướp đã bắt đầu xuất hiện trên các sạp hàng ở chợ quê và cả thành thị
Mùa hè, khi mướp vào mùa, cũng là lúc người dân thu hoạch lá và ngọn non để bán. Lá mướp có vị ngọt mát, giòn tan và phảng phất hương thơm dịu nhẹ của quả mướp, một sự kết hợp hài hòa khiến nó không hề thua kém ngọn bầu hay ngọn su su về độ ngon và hấp dẫn.
“Tôi thường tranh thủ thu mua lá mướp từ những hộ dân trong làng rồi mang ra chợ thành phố bán,” chị Giang, một tiểu thương tại chợ Hà Đông (Hà Nội) cho biết. “Vì bà con chủ yếu tập trung vào thu hoạch quả mướp, nên lượng lá không nhiều. Tôi có một số khách quen thường xuyên đặt hàng trước, nên hễ có hàng mới, tôi sẽ ưu tiên những đơn đặt trước rồi mới đem ra bày bán.”
Theo lời chị Giang, lá và ngọn non của cây mướp thường được bó thành từng bó nhỏ, bán với giá 15.000 đồng mỗi bó. Nếu tính theo cân, mỗi kilogram lá và ngọn mướp có giá khoảng 40.000 đồng. Ở một vài vùng quê, người dân còn dùng lá mướp để gói thịt chim, thịt ngỗng, thịt chuột hoặc thịt ếch bằm, sau đó đem hấp, tạo nên hương vị đặc trưng, khó lẫn. Vị giòn ngọt tự nhiên của lá mướp giúp bữa cơm gia đình thêm phần thú vị và hấp dẫn. Tuy nhiên, món ăn phổ biến và được ưa chuộng nhất vẫn là lá mướp xào tỏi, bởi khi luộc hoặc nấu canh, lớp lông tơ trên lá có thể làm giảm đi hương vị thơm ngon vốn có của món ăn.
Vị giòn ngọt tự nhiên của lá mướp giúp bữa cơm gia đình thêm phần thú vị và hấp dẫn
Ngày nay, món lá mướp cuộn thịt hấp dân dã đã trở thành một điểm nhấn đặc biệt trong thực đơn của nhiều nhà hàng, quán ăn, được thực khách đón nhận nồng nhiệt. Sự kết hợp hài hòa giữa hương thơm thanh mát của lá mướp, vị ngọt đậm đà của thịt cùng độ giòn sần sật thú vị của mộc nhĩ đã tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên, khiến bất cứ ai nếm thử cũng phải xuýt xoa khen ngợi.
Không chỉ là một món ăn ngon miệng, lá mướp còn được biết đến với những công dụng tuyệt vời trong y học cổ truyền. Theo quan niệm của Đông y, lá mướp mang vị đắng, chua, tính hàn nhẹ, có khả năng chống viêm, hỗ trợ điều trị viêm họng, chảy máu chân răng và một số chứng bệnh khác. Đặc biệt, nhờ đặc tính thanh nhiệt, tiêu viêm, lá mướp còn được sử dụng rộng rãi trong việc điều trị mụn nhọt, giúp mang lại làn da khỏe mạnh.
