Trong hơn một thập kỷ trở lại đây, một xu hướng nổi bật đã định hình thị trường chuyển nhượng châu Âu: đó là sự lên ngôi của những cầu thủ chạy cánh phải thuận chân trái, trở thành mẫu cầu thủ được săn đón và đôi khi là đắt giá nhất.
Những cái tên như Lamine Yamal của Barcelona, Mohamed Salah của Liverpool, Bukayo Saka của Arsenal và Michael Olise của Bayern Munich là những ví dụ sáng giá hiện tại cho hiện tượng này. Trước đó, những huyền thoại như Arjen Robben, Gareth Bale, Angel Di Maria, Riyad Mahrez và đặc biệt là Lionel Messi đã mở đường cho phong cách chơi này.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng chỉ có khoảng 20% cầu thủ thuận chân trái. Đây có thể là lý do tại sao những cầu thủ chạy cánh vĩ đại theo phong cách Messi hay Robben từng phải mất hai hoặc ba năm mới xuất hiện một lần. Tuy nhiên, ngày nay, giới bóng đá đang sản sinh ra nhiều cầu thủ như vậy mỗi năm ở cấp độ ưu tú.
Các huấn luyện viên trẻ đã phản ứng với những thay đổi chiến thuật trong bóng đá hiện đại và đáp ứng nhu cầu – từ cả câu lạc bộ lẫn cầu thủ – để tạo ra những cầu thủ chạy cánh nghịch (inverted wingers) có khả năng rê bóng xâm nhập trung lộ và dứt điểm, thay vì bám biên và tạt bóng.
Mùa giải 2025-26 được dự đoán sẽ là sân khấu cho một thế hệ mới của các cầu thủ chạy cánh phải thuận chân trái tỏa sáng. Yamal, mới 18 tuổi, đang dẫn đầu nhóm cầu thủ trẻ này, bao gồm cả Franco Mastantuono của Real Madrid, Estevao của Chelsea và thậm chí có thể là Max Dowman của Arsenal, người đã ra mắt Ngoại hạng Anh.
Trước đây, những cầu thủ chạy cánh truyền thống và nghệ thuật tạt bóng từng thống trị Ngoại hạng Anh và ảnh hưởng lớn đến bóng đá châu Âu. Sơ đồ 4-4-2 với hai tiền vệ trung tâm, hai tiền đạo và hai cầu thủ chạy cánh tạt bóng vào vòng cấm bằng chân thuận khá phổ biến.
Đội hình Manchester United cực kỳ thành công của Sir Alex Ferguson vào những năm 1990 và 2000 là ví dụ điển hình; với Ryan Giggs thuận chân trái bên cánh trái và David Beckham thuận chân phải bên cánh phải, kế hoạch tấn công rất rõ ràng: tạt bóng vào vòng cấm để các tiền đạo dứt điểm.
Nếu truy nguyên sự lụi tàn của cầu thủ chạy cánh truyền thống về một thời điểm cụ thể, thì giai đoạn 2009-2012, khi Barcelona và đội tuyển quốc gia Tây Ban Nha thay đổi cơ bản mọi thứ bằng cách đánh bại đối thủ thông qua những đường chuyền ngắn phức tạp (tiki-taka) và kiểm soát bóng tuyệt đối, là một dấu mốc rõ ràng.
Sự tiến bộ trong phân tích dữ liệu đã chứng minh rằng những điều chỉnh chiến thuật này là đúng; các quả tạt đại diện cho những cơ hội ghi bàn có tỷ lệ cực thấp. Nghiên cứu của The Athletic chỉ ra rằng chỉ 1,3% các quả tạt ngay lập tức dẫn đến bàn thắng (khoảng 1 trên 76); nếu tính cả những bàn thắng xảy ra trong vòng sáu giây sau một quả tạt, con số đó chỉ tăng lên 2%.
Kết quả là các đội bóng hiện đại đã ngừng tạt bóng và thay thế tiền đạo thứ hai trong sơ đồ 4-4-2 bằng một tiền vệ thứ ba – một động thái đã thay đổi cơ bản vai trò của cầu thủ chạy cánh – để chuyển sang sơ đồ 4-3-3 hoặc 4-2-3-1. Việc triển khai những cầu thủ như Messi, Ronaldo, Robben và Bale theo cách này đã tạo ra một cơn mưa bàn thắng... và đột nhiên, mọi người đều muốn học theo họ.
Rogerio Ferreira, một huấn luyện viên với 15 năm kinh nghiệm, người từng giúp phát triển Estevao (Chelsea), Endrick (Real Madrid) và nhiều cầu thủ trẻ khác trong 7 năm gắn bó với câu lạc bộ Palmeiras của Brazil, đã giải thích về sự thay đổi này.
"Đó là về việc trở thành những cầu thủ quyết định nhất thế giới," ông nói. "Trước đây là số 10 [tiền vệ tấn công], sau đó là số 9 [tiền đạo trung tâm], bây giờ là cầu thủ chạy cánh."
Ferreira chỉ ra Robben và Franck Ribery của Bayern Munich là cặp cầu thủ chạy cánh nghịch hàng đầu đầu tiên thu hút sự chú ý và ảnh hưởng đến phong cách huấn luyện của ông.
"Robben là người đầu tiên, bởi vì tôi nhớ ở đầu sự nghiệp anh ấy là một cầu thủ chạy cánh trái," ông nói. "Nhưng sau đó mọi thứ bắt đầu thay đổi. Và nếu bạn nghĩ về logic của trò chơi: Nếu bạn thuận chân phải và chơi ở cánh phải, nếu bạn nhận bóng 10 lần, bạn có thể sẽ đi xuống biên 7 lần.
Nhưng nếu bạn thuận chân trái, chơi ở cánh phải, nếu bạn cắt vào trong, bạn có thể nhìn thấy khung thành. Điều này đã tạo ra sự cân bằng cho việc giảm bớt bàn thắng từ vị trí số 9."
Xu hướng cầu thủ chạy cánh nghịch đã thay đổi cách vận hành trận đấu và tạo ra một loạt các hiệu ứng chiến thuật dây chuyền trên khắp sân. Ảnh hưởng rõ ràng nhất là đối với các hậu vệ biên, vai trò của họ đột nhiên trở nên rộng lớn hơn.
Trước đây, một hậu vệ biên có thể không được kỳ vọng sẽ ảnh hưởng quá nhiều đến tấn công, nhưng giờ đây họ được kỳ vọng phải bao quát chiều dài sân, giữ chiều rộng (vì cầu thủ chạy cánh đã bó vào trong) và trở thành người tạt bóng hiệu quả nhất trong đội – cũng như thực hiện tất cả các nhiệm vụ phòng ngự của họ.
Sự thay đổi này đã đẩy cầu thủ chạy cánh vào các vị trí trung tâm hơn, gần khung thành hơn, nơi họ có thể tạo ra sự khác biệt thường xuyên hơn. Và, đổi lại, điều này cũng ảnh hưởng đến vai trò của tiền đạo.
Ferreira khẳng định số lượng tiền đạo cắm truyền thống giảm đi vào thời điểm đó là do họ bắt đầu đảm nhận nhiều phẩm chất sáng tạo hơn, ông nói: "Chúng ta đã mất đi số 9 điển hình muốn chiến đấu rất nhiều."
Roberto Firmino của Liverpool hay Karim Benzema của Real Madrid, những người dành nhiều thời gian kiến tạo cơ hội cho các cầu thủ chạy cánh của mình hơn là tự mình dứt điểm, là những ví dụ điển hình về những cầu thủ phát triển với những trách nhiệm mới đó.
Với các tiền đạo đảm nhận vai trò kiến tạo, các cầu thủ chạy cánh bó vào vòng cấm và hậu vệ biên dâng cao, điều này buộc các tiền vệ trung tâm phải trở nên thận trọng hơn trong một số hệ thống, để tránh đội bóng bị xé toạc bởi các pha phản công.
Georginio Wijnaldum của Liverpool có lẽ là ví dụ điển hình nhất của sự thay đổi này, khi anh từ một tiền vệ box-to-box, thường tham gia nhiều vào khâu tấn công trở thành một cầu thủ mà trách nhiệm chính là giành lại bóng ở phần sân đối phương và luân chuyển bóng.
Thật vậy, nhiều phẩm chất mở rộng hoặc điều chỉnh mà chúng ta thấy ở các vai trò chiến thuật trên khắp sân ngày nay có thể là kết quả của việc các cầu thủ chạy cánh đổi cánh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chỉ 20% cầu thủ thuận chân trái, vì vậy rất khó để tìm ra một Messi hay Salah tiếp theo.
Ngược lại, 80% số cầu thủ có cơ hội trở thành một cầu thủ chạy cánh phải nghịch. Sau đó, khi tính đến tất cả các yếu tố khác cần thiết cho vai trò này – tốc độ, rê bóng, thể lực tự nhiên, sự bình tĩnh khi dứt điểm, và nhiều hơn nữa – nó làm giảm cơ hội tìm thấy một ngôi sao nổi bật hơn nữa.
Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi ở cấp độ cao nhất, những nhân vật thực sự ưu tú như Messi, Robben và Bale xuất hiện không thường xuyên, cứ sau hai hoặc ba năm một lần. Nhưng ngày nay, các câu lạc bộ hiểu rõ giá trị to lớn của mẫu cầu thủ này, và trong một số trường hợp còn đi xa đến mức "sản xuất" ra họ.
