Ngày xưa, khi chữ viết chưa được phát triển, những bài học cuộc sống và quan niệm về đời thường được truyền miệng qua những câu hát không theo điệu thức cố định, chủ yếu là thể thơ lục bát để dễ nhớ. Một trong những câu ca dao nổi tiếng đã đúc kết rằng: "Ở đời có bốn cái ngu/Làm mai, nhận nợ, gác cu, cầm chầu."
Cái ngu “Làm mai”
Ngày xưa, quan niệm "làm mai" được xem là một trong những việc ngu ngốc nhất mà con người có thể làm. "Làm mai" ở đây không phải là dịch vụ mai mối chuyên nghiệp mà là việc một người trong làng, thường là bạn bè hay người quen, đứng ra làm cầu nối cho hai gia đình, bạn bè để kết hôn. Trước khi có các dịch vụ mai mối, những người này chủ yếu làm công việc này vì sự quen biết, đôi khi chỉ nhận được chút tiền trà nước từ gia đình.
Tuy nhiên, việc làm mai không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Nếu đôi bên kết duyên hạnh phúc, mọi chuyện sẽ ổn, nhưng nếu xảy ra mâu thuẫn, gia đình không thuận hòa, người làm mai sẽ bị chỉ trích vì cung cấp thông tin sai lệch hoặc không đầy đủ.
Thực tế, người làm mai không thể hiểu hết mọi tình huống trong gia đình của cả hai bên. Có những trường hợp người làm mai bị trách móc, chỉ trích từ cả hai gia đình và đôi khi còn bị "ném đá". Chính vì thế, ông bà ta cho rằng làm mai là một trong những điều ngu ngốc nhất.
Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, việc tìm hiểu giữa trai gái thường diễn ra tự nguyện trước khi kết hôn, và người làm mai chỉ đóng vai trò là cầu nối. Tuy nhiên, người làm mai vẫn cần thận trọng, bởi không phải lúc nào cũng tránh được những rắc rối không đáng có.
Cái ngu “Lãnh nợ”
Một trong những cái ngu tiếp theo là "lãnh nợ", tức là đứng ra bảo lãnh cho người khác vay mượn. Nếu mọi chuyện suôn sẻ, khoản vay được trả đúng hạn, thì chẳng có vấn đề gì. Nhưng thực tế, nhiều người vay mượn thường gặp khó khăn tài chính, và khả năng trả nợ đúng hạn rất thấp.
Khi đó, người đòi nợ sẽ trách móc bạn vì không giúp đỡ, trong khi người vay nợ lại đổ lỗi cho bạn vì đã đứng ra bảo lãnh, khiến bạn rơi vào tình thế khó xử và mất lòng cả hai bên. Cuối cùng, bạn sẽ phải đối mặt với sự đổ vỡ trong các mối quan hệ, mọi thứ trở nên căng thẳng và không còn thoải mái như trước. Vì vậy, các bậc tiền bối đã dạy rằng bảo lãnh nợ là việc làm dại dột, chỉ tự rước họa vào thân.
Cái ngu “Gác cu”
Cái “gác cu” từ xưa đến nay vẫn là một thú chơi dân gian phổ biến, đặc biệt là trong giới thôn quê. Dù chỉ là một trò giải trí, nhưng nó lại tiêu tốn không ít thời gian, công sức và tiền bạc. Để bắt được chim cu, người chơi phải dành nhiều thời gian để chọn lựa, nuôi dưỡng và thuần hóa một con chim mồi, một công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn và chăm sóc kỹ lưỡng.
Tuy nhiên, trò chơi này lại tiềm ẩn không ít rủi ro. Đôi khi, người chơi không bắt được con chim nào, thậm chí con chim mồi cũng có thể bay mất, khiến người nuôi chim trở nên “ngu ngốc” vì tin tưởng vào sự trung thành của loài chim, mà kết quả lại không như mong đợi.
Cái ngu “Cầm chầu”
“Cầm chầu” là một phong tục trong nghệ thuật ca trù hay hát ả đào, nơi người tham gia có thể trực tiếp đánh giá và đưa ra nhận xét về giọng hát của ca nương hoặc kép đàn. Người cầm chầu ngồi trước trống chầu, đánh dấu và đưa ra những lời khen chê về từng câu hát, khổ đàn.
Tuy nhiên, công việc này thường tiêu tốn khá nhiều tiền bạc và dễ gây ra những bất hòa. Những lời khen chê có thể làm mất lòng người khác, dẫn đến những phiền phức và mâu thuẫn không đáng có. Chính vì vậy, ông bà ta thường khuyên rằng nếu muốn cuộc sống yên ổn, tốt nhất là đừng tham gia vào những việc này, vì lợi ích mang lại ít hơn rất nhiều so với những rắc rối nó có thể gây ra.
