Mỗi năm, cứ vào độ tháng 7 âm lịch,thời tiết có thể thay đổi ảm đạm và xuất hiện những cơn mưa với đặc trưng rải rác, rả rích, không liên tục. Mưa ngâu không rào rạt không nặng hạt như mưa rào mùa hè nhưng không nhỏ ti li như mưa phùn ngày xuân. Người ta nói mưa ngâu là nước mắt vợ chồng Ngưu Lang -Chức Nữ.
Nhưng tại sao gọi là ngâu, chữ ngâu ở đây có ý nghĩa gì?
Mưa ngâu là gì?
Mưa ngâu là cách gọi dân gian của hiện tượng mưa rào rải rác, kéo dài nhiều ngày, thường xuất hiện vào khoảng tháng 7 âm lịch hàng năm. Những trận mưa này thường có ở miền Bắc Việt Nam. Theo thời tiết thủy văn thì thời điểm này thường rơi vào mùa mưa, kết hợp với ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam và áp thấp nhiệt đới, khiến thời tiết ẩm ướt, mưa nhiều, độ ẩm cao.
Khác với mưa dông, mưa rào mùa hè hay mưa phùn mùa xuân, mưa ngâu không dữ dội nhưng nhiều lần, không liên tiếp dai dẳng nhưng không nhanh ngớt như mưa mùa hè. Những cơn mưa ngâu thường mưa vào chiều tối hoặc sáng sớm, tạo nên khung cảnh đượm buồn, u uất.
Vì sao gọi là mưa ngâu?
Đến nay cũng chưa có tài liệu cụ thể nào khẳng định chính xác chữ ngâu trong mưa ngâu là gì. Nhưng nhiều người tin rằng mưa ngâu là cách dân gian gọi để mô tải về một dạng mưa gắn liền với truyền thuyết tình cảm Ngưu Lang Chức Nữ.
Truyền thuyết Ngưu Lang – Chức Nữ kể rằng, Ngưu Lang là một chàng chăn trâu chăm chỉ, còn Chức Nữ là con gái Ngọc Hoàng, giỏi dệt vải. Hai người gặp nhau, yêu nhau say đắm và nên duyên vợ chồng. Tuy nhiên, vì mải mê tình cảm mà Chức Nữ sao nhãng công việc, khiến Ngọc Hoàng nổi giận, đày hai người ra hai đầu sông Ngân Hà, chỉ cho phép gặp nhau một lần duy nhất trong năm, vào ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch.
Tương truyền, vào ngày đó, đàn quạ sẽ bay đến kết thành cây cầu Ô Thước, để Ngưu Lang và Chức Nữ được đoàn tụ. Nhưng nỗi buồn chia ly suốt một năm dài khiến đôi tình nhân không ngừng rơi lệ. Những giọt nước mắt ấy rơi xuống trần gian và hóa thành những cơn mưa – gọi là mưa ngâu.
Chính vì vậy, người xưa tin rằng: mưa ngâu là nước mắt của đôi uyên ương ly biệt, nên trời mới mưa nhiều đến vậy.
Và có lẽ bởi vì đặc trưng của mưa tháng 7 âm là rả rích, không to hẳn cũng không bé, nó giống như nước mắt sụt sùi. Mà tháng 7 lại có sự tích Ngưu Lang Chức Nữ gặp gỡ khóc than nên có lẽ gọi là mưa ngâu để chỉ mưa này do nước mắt vợ chồng Ngâu.
Tại sao không gọi mưa Ngưu, vợ chồng Ngưu mà lại dùng chữ Ngâu? Theo Tầm nguyên từ điển của học giả Lê Văn Hòe thì ngâu do đọc chệch từ ngưu.
Còn một số người thì cho rằng ở Việt Nam có loại cây ngâu có những chùm hoa vàng nhỏ bé. Mưa ngâu cũng tương tự như hình ảnh của những bông hoa ngâu. Hơn nữa tháng 7 cũng là tháng hoa ngâu nở nhiều, gặp mưa hoa nở nên có thể chữ mưa ngâu cũng liên quan.
Dân gian xưa truyền miệng rằng mưa ngâu sẽ thường có trong các ngày 3-7/7 âm và 13-17/7 âm và 23-27/7 âm. Tuy nhiên ngày nay do biến đổi khí hậu nên các hiện tượng thời tiết và chu kỳ mưa đã không còn chuẩn xác như kinh nghiệm xưa.
