Chung kết World Cup 2022 giữa Argentina và Pháp từng có một khoảnh khắc đáng chú ý: pha dứt điểm của Lionel Messi sau cú sút bật ra từ Lautaro Martinez. Trong vài giây, cả triệu người hâm mộ trên khán đài và hàng tỷ khán giả qua màn hình đã nín thở chờ quyết định từ tổ trọng tài. Sau cùng, bàn thắng hợp lệ được xác nhận cho M10. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của trọng tài, từ người cầm còi chính trên sân cho đến hệ thống VAR ở phòng điều khiển. Vậy trong bóng đá hiện nay, có bao nhiêu loại trọng tài và nhiệm vụ cụ thể của từng người là gì?
Định nghĩa luật
Theo Luật bóng đá FIFA 2024/25, trọng tài là người được trao quyền điều khiển trận đấu, bảo đảm luật được thực thi công bằng. Trọng tài không chỉ bao gồm người chính trên sân mà còn có các trợ lý bên ngoài.
Trọng tài chính (Referee): người có toàn quyền điều hành trận đấu, ra quyết định cuối cùng về các tình huống.
Trọng tài biên (Assistant Referee): hỗ trợ ở đường biên, quan sát việt vị, bóng ra ngoài, lỗi không rõ ràng.
Trọng tài VAR (Video Assistant Referee): hỗ trợ bằng công nghệ video, đưa ra khuyến nghị khi có tình huống bàn thắng, thẻ đỏ, phạt đền, hoặc nhận diện nhầm cầu thủ.
Hiểu đơn giản, nếu ví bóng đá như một “sân khấu lớn”, thì trọng tài chính là đạo diễn, trọng tài biên là cánh tay phụ, còn VAR là “mắt thần” phía sau hậu trường.
Luật áp dụng thế nào?
Luật FIFA quy định rõ vai trò và quyền hạn của từng loại trọng tài:
Trọng tài chính
Bắt đầu và kết thúc trận đấu, tính giờ bù.
Ra quyết định với bàn thắng, lỗi, phạt thẻ, penalty.
Có thể tham khảo ý kiến trợ lý nhưng quyết định cuối cùng thuộc về trọng tài chính.
Trọng tài biên
Phất cờ khi bóng ra ngoài vạch biên hoặc vạch cầu môn.
Báo hiệu các tình huống việt vị.
Hỗ trợ trọng tài chính quan sát những pha phạm lỗi ở xa.
Trọng tài VAR (theo FIFA Laws of the Game 2024/25 – Law 5)
Chỉ can thiệp ở 4 trường hợp:
- Bàn thắng (kiểm tra lỗi, việt vị, bóng ra ngoài).
- Quyết định phạt đền.
- Thẻ đỏ trực tiếp.
- Nhầm lẫn danh tính cầu thủ.
VAR không thay trọng tài chính, chỉ đưa ra khuyến nghị. Trọng tài chính mới là người xem lại màn hình và đưa ra quyết định cuối cùng.
Ví dụ lịch sử nổi bật
Một ví dụ điển hình là trận Bồ Đào Nha – Uruguay tại World Cup 2022. Cristiano Ronaldo tưởng rằng mình đã ghi bàn thắng mở tỷ số bằng một cú đánh đầu, nhưng sau khi VAR kiểm tra, FIFA xác nhận bóng không chạm vào đầu CR7 mà thuộc về Bruno Fernandes. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc VAR giúp phân định công bằng quyền ghi bàn.
Một trường hợp khác là chung kết Champions League 2019, trọng tài chính Damir Skomina tham khảo VAR trước khi cho Liverpool hưởng penalty ngay phút thứ 2 vì lỗi để tay chạm bóng của Moussa Sissoko (Tottenham). Quyết định này thay đổi cục diện trận đấu, mở đường cho Liverpool vô địch.
Sai lầm thường gặp
Nhầm lẫn vai trò: nhiều người nghĩ VAR có thể “cướp còi” và tự động thay đổi quyết định. Thực tế, VAR chỉ hỗ trợ, quyền cuối cùng vẫn thuộc về trọng tài chính.
Nhầm lẫn việt vị: khán giả hay thắc mắc tại sao cầu thủ ghi bàn nhưng bị từ chối vì việt vị “tính cả vai/trán”. FIFA quy định phần cơ thể được phép ghi bàn (trừ tay và cánh tay) mới là căn cứ tính việt vị.
Tin rằng trọng tài biên chỉ phất cờ bóng ra ngoài: thật ra, họ còn có trách nhiệm quan sát va chạm, hành vi phản thể thao ở gần mình.
FAQ – Câu hỏi phổ biến
Trọng tài có thể thay đổi quyết định sau khi thổi còi không?
Có. Theo FIFA, trọng tài được phép thay đổi quyết định nếu chưa cho trận đấu tiếp tục hoặc sau khi tham khảo VAR.
VAR có kiểm tra mọi tình huống không?
Không. VAR chỉ can thiệp trong 4 trường hợp lớn: bàn thắng, penalty, thẻ đỏ trực tiếp và nhầm danh tính. Những pha phạm lỗi nhỏ, tranh cãi biên… sẽ không được xem lại.
Một trận đấu chính thức có bao nhiêu trọng tài?
Thông thường gồm: 1 trọng tài chính, 2 trọng tài biên, 1 trọng tài bàn (thứ 4), và hệ thống VAR (gồm 1 trọng tài VAR và 2 trợ lý VAR). Tổng cộng có thể lên tới 6–7 người.
Trọng tài là “người giữ công lý” trên sân cỏ, đảm bảo trận đấu diễn ra công bằng và minh bạch. Dù VAR đã hỗ trợ rất nhiều, quyết định cuối cùng vẫn nằm trong tay trọng tài chính – người trực tiếp cầm còi trên sân. Hiểu rõ vai trò của từng loại trọng tài giúp khán giả thưởng thức bóng đá một cách sâu sắc và công tâm hơn.
👉 Bạn có thể tham khảo thêm các bài cùng cụm kiến thức:
